Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Poronin


Kategorie: miejscowość istniejąca, osadnictwo górskie, osady z elementami prawa wołoskiego, pasterstwo, współczesna Polska, XVII wiek

Nazewnictwo


Ludność — skład etniczny


Język


polski z domieszką gwary podhalańskiej

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Tereny późniejszej wsi w starostwie nowotarskim w 1579 r. należały do sołtysów z Białego Dunajca: grunty Jaworzyna, Ciche, Poronin, Zgorzeliska i góry nad rzeka Poronin i "Szałas Nowy". Z czasem, za zezwoleniem starosty Stanisława Witowskiego (1616-1624), zaczęła tam osiadać uboga ludność. Przed 1629 r. Poronin stał sie już odrębną, pasterską wsią. Obyło sie to bez formalnego aktu lokacyjnego (Czubek, 1914-1921, 55-56).

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Najstarszy skład kapeli (muzyki): gęśle, dudy. W XIX wieku doszły: basetla (basy), na przełomie XIX i XX wieku wchodzą dwoje skrzypiec - grające prym i sekund. W latach 30. XX wieku stabilizuje się typowy skład muzyki: 3 skrzypiec i basy. Używano też: cymbały, okaryny, drumlę, piszczałki 6 i 3 otworowe oraz bezotworowe.

Tańce: zbójnicki, góralski (ozwodna, 2 krzesane, zielona – nazwa od pierwszych słów tekstu słownego „Zielona rutka, jałowiec”). Inne: polka, walczyk.

Śpiew: Nadrzędna kategorię repertuaru stanowią nuty dopuszczające swobodną wybór tekstów słownych i melodii wraz z ich wariabilnością przy każdym wykonaniu.  W muzyce Podhala wyróżnia się około 120 nut, z czego mniej niż połowa jest obecnie w użyciu. Istnieją 3 zasadnicze  typy nut podhalańskich:

I – nuty zbudowane ze zdań 5-6 taktowych: ozwodne (do tańca), wierchowe (do śpiewu) i staroświeckie (do gry), dwuwiersze dwunastozgłoskowe. Wśród tej grupy wyróżnia się także nuty wierchowe, inaczej zwane ciągnionymi. Są one nietaneczne, śpiewane wolniej, mają rozluźniony rygor metryczny i rytmiczny, wykonywane były na wolnej przestrzeni, wielogłosowo.

II – nuty o zdaniu 4 taktowym i szybkim tempie: krzesane i drobne (do tańca) – przeważa bieg równych ósemek.

III – marsze i nuty do zbójnickiego, zdania 4 taktowe, tempo umiarkowane, 13-14 zgłoskowe dwuwiersze.

Zawołania pasterskie tzw. wyskania kobiet i odpowiadające na nie, mające tekst słowny zawołania mężczyzn. Opierają się na łączonych za pomocą glissanda dźwiękach o częściowo lub całkowicie niesprecyzowanej wysokości i rytmice. 

Cechy muzyki: descendentalna melodyka i rytmika, rytm parlandowy (dostosowany do rytmu mowy), swoboda wykonawcza, glisandowanie, ametryczność, teksty często rozbudowane o interiekcje: ej, hej  

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Zespół śpiewaczy REGLE im. Jana Jędrola. Został założony w 1974 roku  z inicjatywy Tadeusza Galicy. Jego celem jest kultywowanie i popularyzowanie reliktowych form muzycznego folkloru Podhala, z naciskiem na własną miejscowość. 


Dziecięcy zespół "MAŁE REGLE"

Dokumentacja fotograficzna i filmowa