Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Ardanowo


Kategorie: lokacja na prawie wołoskim, pasterstwo, Wołosi, współczesna Ukraina, XV wiek

Nazewnictwo


Арданово, Арданове, Ardanovo, Árdánháza  

Ludność — skład etniczny


Węgrzy, Rusini-Ukraińcy, Wołosi

Język


Węgierski, Ukraiński

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Z pośród wsi na prawie wołoskim żupy Bereg najwięcej znamy o dziesięciu osadach, przede wszyskim, wzmiankowanym od 1448 r. Ardanowie, położonym blisko dokładnie związanego z Wołochami Mukaczewa. Osady formowali od 1378 r. Krainę Berezką. Pierwsze notatki o prawie wołoskim w okolicach Mukaczewa datują się 1364 r. Ich potwierdzają kolejne dypłomy królewskie od 1370, 1378, 1380, 1466, 1493, 1506, 1523, 1526, 1652 rr. W 1364 r. królowa Elżbieta nadała zgodę wsiam na wybór wojewody-urzędnika, sędzia, celnika, władza którego była dziedziczną. Aktem 1370 uzupełnili się obowiązki urzędników wołoskich wsi oraz żup. W 1378 r. wołosi dostali prawo sądu nad wojewodami. Szereg przywiłejów przetrwał do połowy XVII w. (Тиводар, 1994: 450). Mieszkańcy Ardanowa płacili umiarkowane podatki na rzecz zamku i kasztelana Mukaczewa, ale przywiłeje obywatele Berezkiej Krajny różnili się od wsi wołoskich Krajny Maramaroskiej, poważniej uprzywiłejowanych (Тиводар, 1994: 451).   

Lokacja na prawie wołoskim przed rokiem 1466, prawdopodobnie jeszcze w XIV wieku.

Źródła do dziejów miejscowości


Тиводар Михайло Петрович, Традиційне скотарство Українських Карпат другої половини xix першої половини ХХ ст.: історико-етнологічне дослідження.Ужгород, 1994

Karel Kadlec, Valaši a valašské právo v zemíh slovanských a uherských, v Praze 1916.

Historia miejscowości


Jedna  spośród 10 wsi (Dragabratfalva, Medencze, Ardánháza, Hátmeg, Zavidíalva, Kerepecz, Lafalva, Kenderesfalva, Sándorfalva i Sztánfalva) na prawie wołoskim komitatu Bereg na Rusi Zakarpackiej wymienianych wspólnie w dokumentach królów i królowych węgierskich z lat  1466, 1493, 1506, 1523, 1562 [Kadlec, 1916: 476-483]. Cały ten obszar już od 1378 r. określano jako Kraina Berezka. Pierwsze notatki o prawie wołoskim w okolicach Mukaczewa (Munkacza) pochodzą z roku 1364, chociaż osadnicy wołoscy notowani są na tym terenie od końca XIII w. W 1364 r. królowa Elżbieta nadała społeczności wołoskiej z komitatu Bereg prawo wyboru wojewody, który sprawowałby władzę sądowniczą i bronił interesów Wołochów przed urzędnikami królewskimi [Kadlec, 1916: 475-476]. W dokumencie z 1370 roku ta sama władczyni potwierdziła praworządność wyroków wołoskiego wojewody [Kadlec, 1916: 476], a w 1378 r. potwierdziła, że Wołosi i ich kneziowie nie mają podlegać sądom urzędników królewskich za wyjątkiem spraw państwowych i kryminalnych.  Ardanovo (Ardánháza,) odnotowane jest po raz pierwszy wraz z pozostałymi wyżej wymienionymi wsiami w dokumencie Elżbiety, matki króla Macieja Korwina, z roku 1466. W dokumencie tym określono wysokość świadczeń mieszkańców tych wsi. [Kadlec, 1916: 479-480]. 

Przywileje osad wołoskich z okolic Mukaczewa przetrwały do połowy XVII w. (Тиводар, 1994: 450). różniły się one od tych, jakie posiadali mieszkańcy wsi wołoskich Krajny Maramaroskieji (Тиводар, 1994: 451).

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa