Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Vyšné Slovinky (dziś część miejscowości Slovinky)


Kategorie: współczesna Słowacja

Nazewnictwo


Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1460 roku i występuje pod nazwą Zlowinka utraque (Fekete Nagy, 1934: 132). Nazwa osady złożona z wyrazów Zlowinka oraz utraque (po łacinie ‘dwie’ w znaczeniu ‘dwóch osad’). W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Felsewszlowinka (1550), Slovinkha utraque (1583), Inferior Slowenka (1598), Felső-Szlovinka, Wissne Slowinky (1773) (VSOS, 1978: 3/57; Marsina-Kušík, 1959: 13/35; MOL, KM, CP, E 158; Majtán, 1998: 269). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Ober Szlowenka, Felső Szlowenka (http://mapire.eu/en/), por. łac. Felső-Szlavinka, węg. Felső-Szlavinka, słow. Wisne Slowinky (LURHLP, 1773: 224). W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje po węgiersku w postaci Felső-Szlovénka, po słowacku Wyssní Slowenky (Lipszky, 1808: 652). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako Felső-Szlovenka (Fényes, 1851: 144), zaś w SGKP, t. 10, 1889: 835 jako Wyżnia Słowinka, węg. Felső-Szlovinka. W ostatnich latach istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Felsőszlovinka (1863-1902), Felsőszalánk (1907-1913). Po powstaniu Czechosłowacji oficjalnie nazywała się Vyšné Slovinky (1920-1944), od 1944 roku Slovinky (Majtán, 1998: 269).

Ludność — skład etniczny


Pierwotne osadnictwo wsi nosiło charakter rusiński. Według wizytacji spiskiego prepozyta Sigraya z 1700 r. w Wyżnych Słowinkach mieszkali Rusini (Hradszky, 1903-04: 261). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako rusińska (orosz falu) (Fényes, 1851: 144). Według pierwszego spisu powszechnego Czechosłowacji z 1919 r. we wsi mieszkało 527 Słowaków, 1 Rusin, 17 Niemców, 12 Węgrów i 60 innych (SMS, 1920: 77). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. podaje we wsi Słowinki 89% Słowaków (1710) i 4% Rusinów (75) (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Język


Od powstania wsi mieszkańcy używali języka rusińskiego. Według Lexicon universorum regni Hungariae locorum populosorum (odpowiedź na pytanie Quae principaliter in singulis lingva vigeat?) z 1773 r. w miejscowości był używany przede wszystkim język rusiński. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. język słowacki był językiem ojczystym dla 866 mieszkańców, dla 113 takim językiem był rusiński, dla 30 niemiecki i dla 2 węgierski (Majo, 2012: 62). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje w Słowinkach 86% mieszkańców, który podają język słowacki, 6% deklarujących język rusiński i 2% język romski jako swój język ojczysty (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Wieś była założona w XV w. na gruntach Niżnych Słowinek. W źródłach pisanych pierwszy raz wspomniana w 1460 r. w postaci Zlowinka utraque (Fekete Nagy, 1934: 132). Według wykazu podatków z 1529 r. mieszkańcy Wyżnych Słowinek płacili podatek od 4 port (Števík, 2006: 129). Wołosi osiedli w niej w XV lub XVI wieku. Według wykazu (conscriptio) z 1685 r. mieszkało w miejscowości (Szlouenka superior) 19 rolników (coloni), 4 najemnicy (inquilini) i 4 podnajemnicy (subinquilini). Wówczas rolnicy hodowali 358 owiec (MOL, UetC, 104:29).

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Osada rozwinęła się na Spiszu, w Rudawach Spiskich (Górach Wołowskich), 7 km na zachód od Gelnicy. Położona jest na wysokości 472 m n.p.m. (VSOS 3, 1978: 57). Jej początki sięgają XV w. Powstała na gruntach należących do miasta Gelnica (Števík, 2007: 24). W pierwszym trzydziestoleciu XVI w. (1529 r.) osada, w tym czasie zapisana jako Felsezlowynka, należała do majątku zamkowego w Richnawie (Števík, 2008: 120). Wołosi osiedli w niej w XVI wieku. Według przekazów z 1598 r. w Wyżnych Słowinkach, majątku rodu Thurzo, stało 16 domów (MOL, KM, CP, E 158). W tym czasie były małą wsią na Spiszu. W 1787 r. liczyły 226 domów i 1571 mieszkańców, w 1828 r. 244 domy i 1764 mieszkańców (współnie s Niżnymi Słowinkami). Na przełomie XVIII i XIX w. należały do powiatu górskiego komitatu spiskiego – Processus Montanus (ŠA-L, SŽ, i. č. 3856). W ostatnich dziesięcioleciach XIX w. i na początku XX w. wielu mieszkańców wyemigrowało za granicę. Mieszkańcy przez stulecia zajmowali się przede wszystkim rolnictwem, węglarstwem i górnictwem (VSOS 3, 1978: 57).

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa