Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Veľký Sulín (dziś część miejscowości Sulín)


Kategorie: współczesna Słowacja

Nazewnictwo


Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1616 roku i występuje pod nazwą Sulin (nowa osada) (Wierzbicki, 2011: 260). Nazwa osady utworzona jest od nazwy potoku Szolain poświadczonego w 1343 roku. W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Sulin Nowa Osada (1627), Wieś Szulin (1664), Wieś Sulin, Villa Sulain (1764) (Wierzbicki, 2011: 257-264; Falniowska-Gradowska – Leśniak, 2005: 722; Števík, 2012: 50). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Pohlnisch Szulin (http://mapire.eu/en/). W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje po słowacku w postaci Sulín, oraz po węgiersku Szulin (Lipszky, 1808: 665). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako Szulin (Fényes, 1851: 166), w SGKP, t. 11, 1890: 571 Sulin. W ostatnich latach istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Szepesszulin (1888, Szepes – po węgiersku ‘Spisz’), Nagyszulin (1907-1913, nagy – po węgiersku ‘wielki’). Po powstaniu Czechosłowacji oficjalnie nazywała się Sulín (1920), w latach 1927-1960 Veľký Sulín, od 1960 roku Sulín (Majtán, 1998: 281).

Ludność — skład etniczny


Pierwotne osadnictwo wsi nosiło charakter rusiński (Wierzbicki, 2011: 260). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako rusińska (orosz falu) (Fényes, 1851: 166). Według pierwszego spisu powszechnego Czechosłowacji z 1919 r. we wsi mieszkało 6 Słowaków, 498 Rusinów, 9 Niemców i 9 innych (SMS, 1920: 84). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. podaje w Sulinie 91% Słowaków (340) i 6% Rusinów (24) (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Język


Od powstania wsi mieszkańcy używali języka rusińskiego. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. język słowacki był językiem ojczystym dla 715 mieszkańców, dla 29 takim językiem był rusiński i dla 9 niemiecki (Majo, 2012: 65). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje we wsi 63% mieszkańców, który podają język słowacki i 35% deklarujących język rusiński jako język ojczysty (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Sulín był założony przez Rusinów około 1607 r. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1616 r.: nowa osada w ktoreg dopiro osiadlo zarebnikow nro. 7 y iuz lat dziewiec teg wolnosci expirovali. Jest przy tej osadzie huta szklana, która od lat 5 postawiona pożytku jeszcze nie czyni. W lustracjach z lat 1616 i 1627 wspomniana jako wieś wołoska (Wierzbicki, 2012: 259-260, 291). W lustracji z 1664 r. pisze się o Sulinie: Trzymają w tej wsi szołtystwo ucz. Iwan, Michał, Szymon i Iwan Szulinscy. Przywileju i praw oryginalnych lokacyjej tego szołtystwa nie mają, twierdzą i inszemi szołtysami wyświadczając, na ostatek do przysięgi zabierając się, iż rodzicowi i antecesorowi ichże przez najście zbójników zabrane i z inszemi rzeczami domowemi jego porabowane zostały. Jest ad praesens w tej wsi zarębników nro 10. Płacą czynsz inkludując i robociznę, której nie odprawują, po fl. 12... bryndze nie dają, jeno kiedy który z nich miewa owce, taka dań jako z inszych wsi idzie, oddają (Gradowska-Falniowska – Leśniak, 2005: 722). 

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Osada rozwinęła się na Spiszu, w Górach Lubowelskich, 9 km na północny wschód od Starej Lubowli. Położona jest na wysokości 446 m n.p.m. (VSOS 3, 1978: 106). Jej początki sięgają XVII w. Sulin był założony przez Wołochów. Powstał na terenach, które należały do majątku zamkowego w Lubowli (Števík, 2005: 28). Pierwsza wzmianka o obecności Wołochów (Rusinów) zachowała się z 1616 r. Od powstania do 1770 r. osada leżała na terenie starostwa spiskiego (lubowelski majątek zamkowy) (Števík, 2012a: 50). W 1758 r. było we wsi 36 gospodarzy (Chalupecký, 1998: 85). W XVIII w. był Sulin średnią wsią na Spiszu. W 1828 r. wieś liczyła 101 domów i 735 mieszkańców. Na przełomie XVIII i XIX w. należała do dominium Lubowla & Podoliniec komitatu spiskiego – Dominium Lublo & Podolin (ŠA-L, SŽ, i. č. 3856). W ostatnich dziesięcioleciach XIX w. i na początku XX w. wielu mieszkańców wyemigrowało za granicę. Mieszkańcy przez stulecia zajmowali się pasterstwem, rolnictwem i wyrębem drzew. W r. 1960 Wielki Sulin został połączony z  miejscowością Mały Sulin na Szaryszu (VSOS 3, 1978: 106).

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Drewniana cerkiew była we wsi wybudowana w XVI w., murowana cerkiew św. Michała Archanioła w 1789 r.

Schematismus z 1890 r.: Par. Anno 1653 erecta. Eccl. mur. 1789 ad S. Michaelem. Archang. (Schematismus, 1890: 112).

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa