Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Tichá Voda (dziś część miejscowości Henclová)


Kategorie: współczesna Słowacja

Nazewnictwo


Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1344 roku i występuje pod nazwą Lasyupatak, in Theutonico nomine Stillbach (Marek, 2006: 157). Nazwa osady utworzona jest od wyrazów ‘cichy’ (po niemiecku still) oraz ‘strumień’ (po niemiecku Bach). W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Stillbach (1346), Stilbach (1432) (Marek, 2006: 157). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Stilbach (http://mapire.eu/en/). W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje nazwa w postaci praedium Stellbach vel Stillbach (Lipszky, 1808: 608). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako puszta Stilbach (Fényes, 1851: 43), por. Stelbach, niem. Stilbach (SGKP, t. 11, 1890: 324). W ostatnich latach istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Lassúpatak (1895-1913) (lassú patak – po węgiersku ‘wolny, wolno płynący strumień’). Po powstaniu Czechosłowacji oficjalnie nazywała się Štilbach, Štelbach (1920), od 1948 roku Tichá Voda (Majtán, 1998: 90).

Ludność — skład etniczny


Pierwotne osadnictwo wsi nosiło charakter niemiecki. W średniowiecznych dokumentach wspomina się niemiecke imiona mieszkańców: Peter Stawp, Lang Cristan, Zygel, Mathis Ianus, Kesselsmyth (Marek, 2006: 157). Miejscowośc była zasiedlona przez Rusinów około 1560 r. (Ila, 2015: 36). Według pierwszego spisu powszechnego Czechosłowacji z 1919 r. we wsi mieszkało 280 Słowaków i 7 Niemców (SMS, 1920: 80). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. podaje w Henclowej 99% Słowaków (101) (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Język


Pierwsi mieszkańcy wsi używali języka niemieckiego. Około 1560 r. w miejscowości rozmawiało się po rusińsku. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. język słowacki był dla 354 mieszkańców językiem ojczystym, dla 10 takim językiem był niemiecki (Majo, 2012: 60). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje we wsi Henclowa 99% mieszkańców, który podają język słowacki jako swój język ojczysty (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Miejscowośc górnicza była założona w XIV w. W źródłach pisanych pierwszy raz wspomniana w 1344 r. w postaci Lasyupatak, Stillbach. Rozwijała się jako miasteczko górnicze. Z dokumentu pochodzącego z roku 1346, pochodzi  wzmianka o rychtarzu (wójcie), przysięgłych i mieszczanach – iudex, iurati et cives de Stillbach (Marek, 2006: 156-157). Miejscowośc była zniszczona w 1556 r. Około 1560 r. byli w niej osiedleni Wołosi, których wkrótce wygnali właściciele Zamku Spiskiego (Ila, 2015: 36). W 1583 r. wzmiankowani Coloni in Stellbach (Marsina – Kušík, 1959: 13/34).  

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Miasteczko górnicze rozwinęło się na Spiszu, w Rudawach Spiskich (Górach Wołowskich), 18 km na południe od Spiskiej Nowej Wsi. Położone jest na wysokości 635 m n.p.m. (VSOS 1, 1977: 412). Miasteczko było zniszczone w 1556 r. przez żołnierzy Franciszka Bebeka. Wołosi osiedli w miejscowości około 1560 r. z inicjatywy Bebeków. Wkrótce byli wygnani przez właścicieli Zamku Spiskiego (Ila, 2015: 36). W kolejnych stuleciach występuje Ticha Woda jako folwark (praedium, puszta). W połowie XIX wieku miejscowość została na nowo uznana za samodzielną jednostkę administracyjną. W 1926 r. była Ticha Woda przyłączona do miejscowości Henclowa (Majtán, 1998: 90). Mieszkańcy przez stulecia zajmowali się przede wszystkim górnictwem i wyrębem drzew (VSOS 1, 1977: 412). 

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Murowany kościół był w miasteczku wybudowany w XIV w. Pierwsza wzmianka o kościele z 1349 r. Nowy murowany kościół św. Józefa wybudowany po 1888 r. (Novák, t. 2, 2008: 357; VSOS 1, 1977: 412).   

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa