Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Podproč, miejscowość historyczna (nieistniejąca)


Kategorie: współczesna Słowacja

Nazewnictwo


Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1314 roku i występuje pod nazwą terra Wlasynoupatak (Fekete Nagy, 1934: 158). Nazwa osady utworzona jest od wyrazów terra (po łacinie ‘ziemia’), Wlasyn (Vlasin – nazwa osobowa) oraz potok. Oryginalnie nazwa rzeczki Vlasinovpotok poświadczona została w 1314 roku (Števík, 2003b: 109). W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Podprocs (1350), Poprecz (1583), Podprocz (1598), Popracz (1693), Podprocs (1700) (Fekete Nagy, 1934: 158; Marsina-Kušík, 1959: 13/34; MOL, KM, CP, E 158; ABÚSK, KV, i. č. 3; Hradszky, 1903-04: 273). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Podprotz (http://mapire.eu/en/), por. łac. Podprocs, węg. Podprocs, słow. Podprócz (LURHLP, 1773: 224). W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje po węgiersku w postaci Podprocs, po niemiecku Podprotsch, po słowacku Podproč (Lipszky, 1808: 517). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako Podprócs (Fényes, 1851: 243), zaś w SGKP, t. 8, 1887: 465 jako Podprocz, węg. Podprocs – leżała w dystrykcie właskim powiatu lewockiego. W ostatnich latach istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Podprocs (1873-1888) oraz Lazonpatak (1892-1913) (Majtán, 1998: 212).

Ludność — skład etniczny


Pierwotne osadnictwo wsi nosiło prawdopodobnie charakter słowacki. Osada była zasiedlona przez Rusinów w XVI w. Według wizytacji spiskiego prepozyta Sigraya z 1700 r. w Podproczy mieszkali Rusini (Hradszky, 1903-04: 273). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako słowacka (tót falu) (Fényes, 1851: 243).

Język


Pierwsi mieszkańcy wsi używali prawdopodobnie języka słowackiego. Od XVI w. w miejscowości rozmawiało się po rusińsku. Według Lexicon universorum regni Hungariae locorum populosorum (odpowiedź na pytanie Quae principaliter in singulis lingva vigeat?) z 1773 r. był w miejscowości używany przede wszystkim język rusiński. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. język rusiński był ojczystym dla 74 mieszkańców, zaś dla 10 takim językiem był słowacki (Majo, 2012: 61).

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Wieś była założona w XIII w. na majątku rodu Zsigray (Fekete Nagy, 1934: 158). W źródłach pisanych pierwszy raz wspomniana w 1314 r. w postaci Vlasinovpotok. Wówczas sprzedał comes Stephanus, filius Petri, cum filiis suis, quandam possessionem ipsorum, Vlasinovpotok vocatam,... comiti Danus de Sygra pro centum marcis fini argenti... (za sto marek srebrnych) (RDSl I, 1980: 498). W wykazach podatków z lat 1526 oraz 1529 nie ma żadnych informacji o miejscowości (Števík, 2006: 132). Wołosi osiedli w Podproczy prawdopodobnie w XVI w.

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Osada rozwinęła się na Spiszu, w Górach Lewockich, 14 km na północny wschód od Lewoczy. Położona była na wysokości 780 m n.p.m. (VSOS 2, 1977: 345). Jej początki sięgają XIII w. Powstała na terenach, które należały do szlachty z rodu Zsigray (Fekete Nagy, 1934: 158). Wołosi osiedli w niej w XV lub XVI w. Według przekazów z 1598 r. w Podproczy, majątku Janusza Kyszeliego, stały 4 domy (MOL, KM, CP, E 158). W tym czasie była małą wsią na Spiszu. W 1851 r. liczyła 76 mieszkańców (Fenyés, 1851: 243). Na przełomie XVIII i XIX w. należała do powiatu górskiego komitatu spiskiego – Processus Montanus (ŠA-L, SŽ, i. č. 3856). Mieszkańcy przez stulecia zajmowali się przede wszystkim pasterstwem i rolnictwem. Po 1913 r. wieś straciła samodzielną pozycję i stała sie częścią miejscowości Olszawica (Majtán, 1998: 212). Dzisiaj już osada Podprocz nie istnieje.

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Drewniany kościół był we wsi wybudowany w XV lub XVI w. Na przełomie XVII i XVIII w. duchowym patronem Podprocza był św. Michał archanioł. Murowany kościół Opieki Najświętszej Maryi Panny został zbudowany w roku 1801.

Wizytacja kanoniczna z 1712 r.: Ecclesia Filialis Podprocz. Ecclesiola epigua... funditus lignea... Dedicata honori S. Michaelis Archang. Erecta per incolas loci (Visitatio, 1712: 306).

Schematismus z 1898 r.: A 1775 Ecclesiam lign. habuit ex antiquis lignis Eccl. Toriszkaensis dirutae erectam, ac 1776 incendio funditus deletam. Anno 1792 Eccl. Murata erigi coepit, ... fundamenta benedicta sunt et 1801 cultui publica tradita est (Schematismus, 1898: 166). 

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa