Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Nižné Slovinky (dziś część miejscowości Slovinky)


Kategorie: współczesna Słowacja

Nazewnictwo


Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1368 roku i występuje pod nazwą Abucuk (Fekete Nagy, 1934: 132). Nazwa osady złożona z wyrazów aba oraz czuk jest pochodzenia kumańskiego (Marek, 2006: 336) lub węgierskiego w znaczeniu ‘ojcowski zakątek’ (zug po węgiersku ‘zakątek’). W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Slowynka (1405), Alsoszlowinka (1550), Slovinkha utraque (1583), Inferior Slowenka (1598), Slovenka (1700) (VSOS 3, 1978: 57; Fekete Nagy, 1934: 132; Marsina-Kušík, 1959: 13/35; MOL, KM, CP, E 158; Hradszky, 1903-04: 261). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Unter Szlowenka, Alsó Szlowenka (http://mapire.eu/en/), por. łac. Alsó-Szlovinka, węg. Alsó-Szlovinka, słow. Nizny Slowinky (LURHLP, 1773: 224). W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje po węgiersku w postaci Alsó-Szlovénka, po słowacku Nižní Slowenky (Lipszky, 1808: 652). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako Alsó Szlovenka (Fényes, 1851: 144), zaś w SGKP, t. 10, 1889: 835 jako Niżnia Słowinka, węg. Alsó-Szlovinka. W ostatnich latach istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Alsószlovinka (1863-1902), Alsószalánk (1907-1913). Po powstaniu Czechosłowacji oficjalnie nazywała się Nižné Slovinky (1920-1944), od 1944 roku Slovinky (Majtán, 1998: 269).

Ludność — skład etniczny


Pierwotne osadnictwo wsi nosiło prawdopodobnie charakter słowacki lub niemiecki. Osada była zasiedlona przez Rusinów w XV lub XVI w. Według wizytacji spiskiego prepozyta Sigraya z 1700 r. w Niżnych Slowinkach mieszkali Rusini (Hradszky, 1903-04: 261). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako rusińska (orosz falu) (Fényes, 1851: 144). Według pierwszego spisu powszechnego Czechosłowacji z 1919 r. we wsi mieszkało 809 Słowaków, 24 Rusinów, 106 Niemców, 455 Węgrów i 139 innych (SMS, 1920: 77). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. podaje we wsi Słowinki 89% Słowaków (1710) i 4% Rusinów (75) (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Język


Pierwsi mieszkańcy wsi używali języka niemieckiego lub słowackiego. Od XV lub XVI w. w miejscowości rozmawiało się także po rusińsku. Według Lexicon universorum regni Hungariae locorum populosorum (odpowiedź na pytanie Quae principaliter in singulis lingva vigeat?) z 1773 r. w miejscowości był używany przede wszystkim język rusiński. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. dla 640 mieszkańców językiem ojczystym był język rusiński, dla 269 takim językiem był słowacki, dla 41 niemiecki i dla 4 węgierski (Majo, 2012: 60). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje we wsi 86% mieszkańców, który podają język słowacki, 6%, którzy podają język rusiński i 2%, którzy deklarują język romski jako swój język ojczysty (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Wieś górnicza była założona w pierwszej połowie XIV w. na gruntach miasta Gelnicy. W źródłach pisanych pierwszy raz wspomniana w 1368 r. w postaci Abucuk (Marek, 2006: 155, 336). Według wykazu podatków z 1529 r. płacili mieszkańcy Niżnych Słowinek podatek od 3 ½ porty (Števík, 2006: 129). Wołosi osiedli w niej w XV lub XVI wieku. Według wykazu (conscriptio) z 1685 r. mieszkało w miejscowości (Szlovienka inferior) 17 rolników (coloni), 5 najemników (inquilini) i 5 podnajemników (subinquilini). Wówczas rolnicy hodowali 239 owiec (MOL, UetC, 104:29). 

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Osada rozwinęła się na Spiszu, w Rudawach Spiskich (Górach Wołowskich), 7 km na zachód od Gelnicy. Położona jest na wysokości 442 m n.p.m. (VSOS 3, 1978: 57). Jej początki sięgają XIII w. Powstała na terenach, które należały do miasta Gelnica (Števík, 2007: 24). W pierwszym trzydziestoleciu XVI w. (1529 r.) osada, w tym czasie zapisana jako Alsozlowynka, należała do majątku zamkowego w Richnawie (Števík, 2008: 120). Wołosi osiedli w niej w XVI wieku. Na przełomie XVII i XVIII w. świeckimi patronami osady byli przedstawiciele rodu Csáky (Hradszky, 1903-04: 261). W 1700 r. poświadczona jest we wsi szkoła z nauczycielem. Według przekazów z 1598 r. w Niżnych Słowinkach, majątku rodu Thurzo, stało 27 domów (MOL, KM, CP, E 158). W tym czasie były średnią wsią na Spiszu. W 1787 r. liczyły 226 domów i 1571 mieszkańców, w 1828 r. 244 domy i 1764 mieszkańców (wspólnie z Wyżnymi Słowinkami). Na przełomie XVIII i XIX w. należały do powiatu górskiego komitatu spiskiego – Processus Montanus (ŠA-L, SŽ, i. č. 3856). W ostatnich dziesięcioleciach XIX w. i na początku XX w. wielu mieszkańców wyemigrowało za granicę. Mieszkańcy przez stulecia zajmowali się przede wszystkim rolnictwem, węglarstwem i górnictwem (VSOS 3, 1978: 57).  

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Murowany kościół był we wsi wybudowany na przełomie XIII i XIV w. Nowa murowana cerkiew św. Jerzego była w Słowinkach Niżnych wybudowana w 1808 r. (SPS 2, 1968: 130).

Wizytacja kanoniczna z 1700 r.: Templum muratum in statu misero constitutum. A Catholici Ritus Latini ante Annos 400 aedificatum, postea vero reparatum per Incolas Ritus Graeci. Patrocinium eius est S. Georgij Militis et M. Altare vnum S. Georgio dicatum (Hradszky, 1903-1904: 261).

Schematismus z 1898 r.: Eccl. mur. anno 1799 aedificari incoepta et 1808 finita, anno 1874 restaurata novaque Iconostasi provisa ad S. Georgium martyrem (Schematismus, 1898: 161).

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa