Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Nižná Kremná (dziś na terenie Mniszka nad Popradem)


Kategorie: współczesna Słowacja

Nazewnictwo


Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1627 roku i występuje pod nazwą Krempak Poniższy (Števík, 2007: 64). Nazwa osady utworzona jest od wyrazów krumm (po niemiecku ‘krzywy’) oraz Bach (po niemiecku ‘strumień’, ‘potok’). Potok Crompach poświadczony został w 1343 roku. W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Krempak Nizny (1664), Krępak Niżni z Pilchowem (1747), Nieder Krempack und Pilckau (1758), Wieś Niżni Krępach y Pilchow, Villa Inferior Krepach et Pilhow (1764), niem. Nieder Krompach, słow. Nižnj Krompau, węg. Kis Krompach (1769) (Wierzbicki, 2011: 257-264; Falniowska-Gradowska – Leśniak, 2005: 724; Števík, 2007: 64-66; Števík, 2012: 50). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Nieder Krompach (http://mapire.eu/en/).

Ludność — skład etniczny


Pierwotne osadnictwo wsi nosiło charakter rusiński (Wierzbicki, 2011: 260). 

Język


Od powstania wsi mieszkańcy używali języka rusińskiego.

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


(Niżna) Kremná była założona przez Rusinów po 1616 r. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1627 r. W lustracji z 1627 r. wspomniana jako wieś wołoska (Wierzbicki, 2012: 259-260). W tym Krempaku zasiadło chałupników nowo osadzonych No 12, z których żaden z nich czynszu nie daią bo tylko dla bespieczeństwa osadzeni są (Wierzbicki, 2012: 291). Lustracja z 1664 r. o Niżnej Kremnej (Krempak Nizny) pisze: Jest zarembków w tej wsi nro 14, których grunta rzeka Krempak pozabierała i kamieńmi zasuła. Płacili przedtym czynsz po fl. 4. Robią pieszo po dni 15 na rok do jakiej roboty nakażą. Przędą po sztuce z dworskiego przędziwa. Dań barania. Którzy zarembcy i kiedy owce chowają, od 100 dają po 5 baranów, koc 1, tak od stada serów 2. Baranka kuchennego dają IMP podstarościemu (Gradowska-Falniowska – Leśniak, 2005: 724).

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Osada rozwinęła się na Spiszu, w Górach Lubowelskich, 10 km na północ od Starej Lubowli. Położona jest na wysokości 480 m n.p.m. Jej początki sięgają XVII w. Powstała na terenach, które należały do majątku zamkowego w Lubowli (Števík, 2007: 64). Wołosi osiedli w niej w XVII w. Pierwsza wzmianka o obecności Wołochów (Rusinów) zachowała się z 1627 r. Od powstania do 1770 r. osada leżała na terenie starostwa spiskiego (lubowelski majątek zamkowy) (Števík, 2012a: 50). W 1758 r. było we wsi 25 gospodarzy (wspólnie z Pilhowem) (Chalupecký, 1998: 85). W XVIII w. Niżna Kremná należała do małych wsi na Spiszu. W drugiej połowie XVIII w. była połączona z Pilhowem (dziś część miejscowości Mniszek nad Popradem).

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa