Kremná
Kategorie:
współczesna Słowacja
Nazewnictwo
Miejscowość po raz pierwszy
wzmiankowana została w 1616 roku i występuje pod nazwą Krempak cum Tawerna (Števík, 2007: 64).
Nazwa osady utworzona jest od wyrazów krumm
(po niemiecku ‘krzywy’) oraz Bach (po
niemiecku ‘strumień’, ‘potok’). Potok Crompach
poświadczony został w 1343 roku (Števík, 2007: 61). W dalszych przekazach
pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Krempak z Karczmą (1627), Wieś Krempak Wisny z
karczmą (1664), Krępak Wysni
(1747), Ober Krembach (1758), Wieś Wysni
Krepak, Villa Superior Krepak (1764) (Wierzbicki, 2011: 257-264;
Falniowska-Gradowska – Leśniak, 2005: 724; Števík, 2007: 64; Števík, 2012: 50). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z
lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Ober
Krompach (http://mapire.eu/en/).
W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje po słowacku w postaci Krempachy oraz po niemiecku Krempach, Krembach (Lipszky, 1808: 352). W słowniku geograficznym
Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako Krempach (Fényes,
1851: 275, tak samo w SGKP, t. 4, 1883: 663). W ostatnich latach
istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Lublókrempach
(1863-1902) oraz Lublókorompa (1907-1913,
Lubló – po węgiersku Lubowla). Po powstaniu Czechosłowacji
oficjalnie nazywała się Krempach pri
Ľubovni (1920), w latach 1927-1948
Krempach, od 1948 roku Kremná
(Majtán, 1998: 148). Ludność — skład etniczny
Pierwotne
osadnictwo wsi nosiło charakter rusiński (Wierzbicki, 2012: 259-260). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana
jest jako rusińska (orosz
falu) (Fényes, 1851: 275). Według pierwszego spisu powszechnego Czechosłowacji z 1919
r. we wsi mieszkało 138 Słowaków, 39 Rusinów i 1 Węgier (SMS, 1920: 84).
Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. podaje w Kremnej 99% Słowaków (104)
(http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).
Język
Od
powstania wsi mieszkańcy używali języka rusińskiego. Według spisu powszechnego
Węgier z 1880 r. język rusiński był dla 245 mieszkańców językiem ojczystym, dla
5 takim językiem był słowacki, dla 2 niemiecki i dla 2 węgierski (Majo,
2012: 64). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje we wsi 90%
mieszkańców, który podają język słowacki i 9%, którzy podają język rusiński
jako swój język ojczysty (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html).
Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)
(Wyżna) Kremná była założona
przez Rusinów na początku XVII w. Pierwsza wzmianka o miejscowości
pochodzi z 1616 r. W lustracjach z lat 1616 i 1627 wspomniana jako wieś
wołoska (Wierzbicki, 2012: 259-260). Lustracja z 1664 r. o Wyżnej Kremnej (Wieś Krempak Wisny) pisze: Dań barania. Dają od 100 owiec po piąciu
baranach kiedy je chowają, koców ani popręgów nie dają. Item od każdego sałaszu
po 2 sery. Baranka dawać powinni na kuchnią JMP podstarościego. Item jest
zarembków nro 4. Czynszu żadnego nie dają ani danijej, jeno pewną lidzbę [sic]
guntów na poprawę dachów zamkowych oddają
(Gradowska-Falniowska – Leśniak, 2005: 724).
Źródła do dziejów miejscowości
Historia miejscowości
Osada rozwinęła się na Spiszu, w Górach Lubowelskich, 6,5 km na północ od Starej
Lubowli. Położona jest na wysokości 607 m n.p.m. (VSOS 2, 1977: 99). Jej początki
sięgają przełomu XVI i XVII w. (Števík, 2007:
64). Kremná była założona przez Wołochów. Powstała na terenach, które należały do
majątku zamkowego w Lubowli. Pierwsza wzmianka o obecności Wołochów (Rusinów)
zachowała się z 1616 r. Od powstania do 1770 r. osada leżała na terenie
starostwa spiskiego (lubowelski majątek zamkowy) (Števík, 2012a: 51). W 1758 r.
było we wsi 15 gospodarzy (Chalupecký,
1998: 85). W XVIII w.
Kremná była małą wsią na Spiszu. W 1828 r. wieś liczyła 63 domy i 456
mieszkańców. Na przełomie XVIII i XIX w. należała do dominium Lubowla & Podoliniec
komitatu spiskiego – Dominium Lublo &
Podolin (ŠA-L, SŽ, i. č. 3856). W ostatnich dziesięcioleciach XIX w. i na
początku XX w. wielu mieszkańców wyemigrowało za granicę. Mieszkańcy przez
stulecia zajmowali się pasterstwem, rolnictwem, furmaństwem (jako woźnice) i
druciarstwem (VSOS 2, 1977: 99).
Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)
Murowana
cerkiew Opieki Najświętszej Maryi Panny
była wybudowana w 1787 r.
Schematismus z 1898 r.: Par. erecta a. 1777 ex filiali parochiae
Jarembinaensis. Eccl. Mur. sumptibus et expensis Communitatis localis inchoata,
... consumata a. 1787, anno vero 1788 benedicta ...., ac Protectioni B. M. V.
dedicata (Schematismus, 1898: 176).
Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe
Dokumentacja fotograficzna i filmowa