II połowa XV wieku na prawie wołoskim

Dokładna data lokacji nie jest znana. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1480 roku. Założycielami osady była rodzina Słupskich, właścicieli Suchej Beskidzkiej.[GJ] Tak jak wiele innych osad w tym rejonie, posiadających średniowieczną metrykę istnienia, Stryszawa-osada królewska w starostwie lanckorońskim, początkowo była wsią rolniczą, być może lokowaną na prawie niemieckim. Proces przenikania nowej ludności i przynajmniej częściowej zmiany profilu produkcyjnego Stryszawy z rolniczego na rolniczo-hodowlany następował stopniowo na przełomie XVI i XVII w. Te przemiany są niewidoczne jeszcze w rejestrze poborowym z 1581 r. Uiszczono wówczas podatek (łącznie z Suchą) od 4 łanów kmiecych, 6 rzemieslników, dudziarza, 14 zagrodników oraz w sumie 6 komorników. Sołtys posiadał 1/2 łanu gruntu, istniał tutaj także młyn tracki i huta szkla (ŹD XIV, 103; SHGWK II, 150). Zapewne już w XVII w., w związku z przybyciem ludności pasterskiej, osada uległa wpływom prawa wołoskiego. Poświadcza to zjawisko pełniony przez poszczególnych mieszkańców Stryszawy urząd wojewody wołoskiego, swoimi kompetencjami obejmujący wszystkich Wołochów w starostwie lanckorońskim (Putek 1959, 113). [Gj]  

Siemionow A., Ziemia Wadowicka, Komisja Ziemii Wadowickiej Oddziału PTTK w Wadowicach, Wadowice 1984.

Grzybek J, Dzieje państwa suskiego pod Babią Górą od XIV do połowy XIX wieku, Kraków 1964, niepublikowana praca doktorska, Instytut Historii UJ, Archiwum UJ.

   W XVI w. powstaje pierwszy przysiółek Roztoki, zasiedlony przez zbiegów z feudalnych dóbr szlacheckich. W II połowie XVI wieku zostaje zasiedlona przez osadników wołoskich, którzy zakładają tu swoje pierwsze osiedle – Szałasiska. Była ośrodkiem pasterskim i siedzibą wojewody wołoskiego (osiedle Czerna). Od 1610-do końca II wojny światowej wieś wchodzi w skład dóbr suskich i wraz z nimi przechodzi kolejno w ręce Komorowskich, Wielopolskich (od 1665 roku), Branickich (od 1843 roku) i Tarnowskich (od 1922-1945 roku).

EK: w XVI wieku jedna z najważniejszych osad wołoskich w dobrach stryszawsko-suskich. Nad Górną Stryszawką osiedlały się rody wołoskie - ród Boganów, Gawronów, Zempartów (Macugów), Lenartów, Świerkonów,  z których wywodzili się często wajdowie (wojewodowie) wołoscy.Część z nich należała do harniców, czyli hajduków stanowiących prawą rękę dworskiej zwierzchności (straż) [Grzybek 1964: 136]. koniec- EK

- Z końcem XIX wieku Stryszawa stała się centrum produkcji drewnianych przyborów kuchennych i zabawek, których wyrób trwa do dziś. Nadal kultywowany jest wyrób drewnianych artykuły gospodarczych oraz zabawek dziecięcych.

- W latach 60 tych spotkać można było grupy kolędnicze: z szopką lalkową, z gwiazdą i przebierańców Trzech Królów i Herody. W grupach kolędniczych występował Turoń. Dawne tańce i muzyka nie zostały tu udokumentowane i przebadane. Kultura ludowa (w tym muzyka) tej miejscowości zalicza się do szeroko pojętej spuścizny Górali Żywieckich ze znacznymi wpływami kultury Górali Babiogórskich.

Tańce: obyrtka, pasterski, siustany, hajduk, polka, walc

Instrumenty: kapela w składzie skrzypce, dudy, heligonka (1-2). Inne instrumenty pasterskie jak trombity, rogi, piszczałki dawno wyszły z użytku (przypuszczalnie używane były do początku XX wieku).

- od 1997 w Stryszawie odbywa się Święto Zabawki Ludowej.

Zabytki:

- zabytkowa kaplica murowana z 1843 roku z ludową rzeźbą Matki Boskiej

- przydrożne kapliczki z I połowy XVIII wieku (z 1725 i 1728 roku), archaiczne kapliczki latarniowe – latarnie umarłych (usytuowane na kolumnie).

- loretańskie dzwonnice „na płanetniki” (odiedla Roztoki i Wsiórz).

Gminny Ośrodek Kultury

Stryszawskie Gronicki – muzyczny zespół folklorystyczny

Beskidzkie Centrum Zabawki Ludowej