w roku 1773 - 1786 - Zdyar, 1786 - Zar, Dzar, Morgenröthe, 1808 - Schjar, Žjár, 1863-1902 Zdjár, 1907-1913 Zár, 1920-1947, 1960 - Zdiar.
słow. Ždiar
pl. Zdziar, Ździar, Żdżar, Żar
węg. Zár
niem. Morgenröthe
Słowacy, Wołosi, Czesi, Polacy
Badania terenowe, Ewa Kocój, styczeń 2016
Jan Grzegorzewski, Na Spiszu - studya i teksty folklorystyczne, Lwów 1919
Badania terenowe Justyna Cząstka, 2005 rok
Z. Kollárová a kolektiv, Dejiny Ždiaru a Tatranskej Javoriny 1590-2000, rok wydania 2000.
Muzyka:
Śpiew: istnieje wewnątrz kulturowy podział pieśni na
dziewczenskie (wykonywane tylko przez
panny) i parobskie (wykonywane przez
nieżonatych mężczyzn) oraz pozostałe wykonywane przez stare kobiety i mężczyzn
(najczęściej zyczeniowe i społeczenskie o różnej tematyce nieobrzędowej). Jedynie
vykladania - lamentacje przy zmarłym mogły wykonywać wszystkie
kobiety. Wyróżnia się różne obsady wokalne: solową, solowo-zespołową i
zespołową. Solo śpiewano głównie nuty -
pieśni krótkie o luźnym związku melodii i tekstu, posiadające prostą budowie
formalną (dystychy dziesięcio lub dwunastozgłoskowe z interiekcjami „ej”,
„hej”, z powtarzanymi prostymi schematami melo-rytmicznymi, oparte na skalach
modalnych z lidyzmami). Najpopularniejsza
nuta – braucka. Solowo śpiewano najczęściej przy paseniu owiec, bydła (juhaskie), przy sianokosach oraz w domu
przy usypianiu dzieci (kolysanki).
Zespołowo wykonywano pieśni rekruckie,
svadobne (weselne), putnickie (pielgrzymkowe), nabozne (o tematyce religijnej), które
śpiewano przy przędzeniu, przy wieczornych posiadach zimowych tzw. weczierkach i inne tzw. społeczenskie o
tematyce miłosnej, zbójnickickiej i innej. Ta grupa ma najczęściej formę
balladową, wielozwrotkową z wyczuwalną tonalnością dur-moll. Zespołowo śpiewano
także przy paleniu ogni na św. Jana, przy stawianiu majów i przy kolędowaniu. W
sposób solowo-zespołowy wykonywano pieśni kumoterskie
(na krstiny) (Olejnik, 1994: 203-207).
Znane były zabawy pasterskie - ihry
pasterskie.
- Na Vianoce: kolędowały grupy z Turoniem, z gwiazdą
i z betlejem tzw. Betlejemcy.
Tańce: kulecko
(dziewczęscy taniec ze śpiewem), hajduk
(męski taniec), mazur (medvedi- męski taniec), braucki tanec (Panny Młodej), polownicky, cifer, kresany (po cztery,
po osiem), drobny, parovy tanec (przy
cepinach), równy, kotka, góralsko polka, czardasz.
Obsada muzyki
(kapeli): 3 żłóbcoki (prym i dwa
sekundy) i małe basy (grał na nich w
latach 60 XX wieku Józef Pitoniak ze Zdziaru). Skład utrzymał się do II wojny
światowej), następnie 3 skrzypce i basy. W zespołach cygańskich – dodatkowo
kontrabas i cymbały, ewentualnie bęben (buben).
Inne instrumenty: heligonka, truby (z
rogów wołów), harmoszka ustna, gajdy,
piszczałka z kory wierzbowej (Olejnik, 1994: 208-210).
Wszystkie tradycje muzyczne podtrzymują dziś jedynie
miejscowe zespoły regionalne.
Zabytki:
1. Rzymskokatolicki kościół Niewiasty Pany Marii, wybudowany w 1831 roku, na miejscu starszej drewnianej budowli, wybudowanej pod koniec XVII wieku (prawd. w 1693r.) i drugiej - drewnianej świątyni postawionej w roku 1768. Obok kościoła znajduje się duży cmentarz z licznymi starymi i nowymi grobami.
2. W wiosce zachowało się kilkanaście tradycyjnych drewnianych domów wraz z zabudową gospodarczą, najstarsze datowane są na XIX w.
3. W wiosce kilka osób zajmuje się do dziś rzemiosłem, m.in. Peter Michalak, mieszkaniec Ždiaru i kierownik muzeum etnograficznego zajmuje się szyciem i haftowaniem tradycyjnych góralskich spodni ze Ždiaru, rzemiosła tego uczył się od mistrza z Kieżmarku.
4. We wsi obchodzi się uroczyście główne święta kościelne: Boże Narodzenie, Wielkanoc oraz tradycyjne góralskie wesela (tzw. hudby). Podczas świat używa się do dziś strojów ludowych (przede wszystkim ubiera się w nie dzieci i młode pokolenie, starsi już nie).
1. Działa tu Folklorystyczny zespół muzyczny "Goral" (założony w 1949 roku).
2. Muzeum Ždiarsky Dom - muzeum etnograficzne odtwarzające typowy dom i zajęcia mieszkańców Ždiaru. Działa od 1971r., gromadząc artefakty ludowe z miejscowości. Składa się z 4 pomieszczeń - sieni, kuchni, izby białej i komory, w każdej umieszczono typowe przedmioty ludowe odtwarzające wystrój wnętrza zdziarskiej izby. Muzeum ma status instytucji prywatnej, jego właścicielem jest Peter Michalak, mieszkaniec Ždiaru, regionalista, instruktor tańca.
3. Ludowa izba - działa od maja do października, zajmuje się organizowaniem spotkań dla mieszkańców i turystów związanych z tradycyjnymi obrzędami i rytuałami odprawianymi w przeszłości w wiosce.
4. We wsi znajduje się pizzeria Rustica, w której właściciel umieścił we wnętrzu dużo ciekawych i starych zdjęć z historii miejscowości, w tym zdjęcia pasterzy.