A.I. Κουκούδης, Οι Ολύμπιοι Βλάχοι και τα Βλαχομογλενά, Θεσσαλονίκη 2001, s. 230-249.

Badania terenowe

Wedle niepotwierdzonej źródłowo teorii pierwsi mieszkańcy miejscowości stanowili mieszankę Pieczyngów, Kumanów i miejscowych pasterzy, którzy osiedlili się pod koniec XI w. Sąsiedztwo innych grup ludności, posługujących się różnymi formami łaciny prawdopodobnie zadecydowało o jej akceptacji także przez osadników ze Skra. Pierwotna nazwa wywodziła się z mowy wołoskiej i miała oznaczać światło (lomina). Po raz pierwszy nazwa Skra pojawiła się prawdopodobnie w połowie XV w. Osada była zamieszkana przez kilkanaście rodzin chrześcijańskich i stanowiła element składowy timaru niejakiego Musy Silahdara, a po jego śmierci Hazine-oglani Yusufa. Stopniowo liczba ludności wzrastała, zasilana przez kolejnych pasterzy, którzy schodzili z wyżej położonych osad w poszukiwaniu ochrony przed bandami rozbójniczymi. W połowie XVIII w. Skra stała się największą osadą kojarzoną z Vlahomeglenitami.

W latach 80. XIX w. mieszkańcy zyskali możliwość wspólnotowego kupowania na własne potrzeby działek od zarządców miejscowego czyftliku (1889). Miejscowa wspólnota prawdopodobnie dysponowała dość dużymi rezerwami finansowymi. Wieś była często odwiedzana przez handlarzy i karawany, które zatrzymywały się tam na odpoczynek. Zdecydowana część ludności utrzymywała się jednak w drugiej połowie XIX w. z rolnictwa. Popularna była hodowla jedwabników. Handlowano także owocami, zbożem, tytoniem, winem, świecami i miodem. Zwracano uwagę na stabilną pozycję rzemiosła, produkującego na lokale potrzeby. Obecne były warsztaty krawieckie, rozwijała się działalność budowlana. We wsi funkcjonowały dwie społeczności terytorialne, Epano (Tsoupra Mala) oraz Kato (Ntzosa Mala), liczbę domostw obliczano na 350 domów zasiedlonych przez blisko 3 tysiące osób. Były dwie cerkwie, Św. Mikołaja oraz druga, prywatna, należąca do bogatej rodziny Vlaikou.

W latach 1893-1895 we wsi umacniały się wpływy egzarchatu bułgarskiego, który namawiał wołoskojęzycznych mieszkańców, aby opuścili patriarchat konstantynopolitański i przeszli pod jurysdykcję egzarchy. Przy wsparciu struktur egzarchatu starano się wprowadzić do miejscowej szkoły język rumuński jako wykładowy. We wsi istniała wzajemna niechęć pomiedzy poszczególnymi grupami, podsycana przez komitów i andartów oraz przedstawicieli państw bałkańskich. Byli wśród nich duchowni, nauczyciele i dyplomaci. W 1910 r. prorumuńsko nastawieni działacze podpalili i zniszczyli cerkiew św. Mikołaja. Rok później zerwali pieczęcie państwowe na drzwiach cerkwi i szkoły, wprowadzając rumuński jako wykładowy w miejscowej szkole. Tylko od czerwca 1903 do początku 1905 roku we wsi zginęło, w wyniku incydentów zbrojnych, 13 osób. W październiku 1904 roku część mieszkańców zwróciła się do władz osmańskich z wnioskiem o uznanie Skra za wieś skupiającą wspólnotę rumuńską. W 1906 r. główna cerkiew została przekazana rumunofonom, reprezentującym większość mieszkańców. W 1907 r., gdy kontrola nad wsią została przejęta przez progreckich andartów, większa część mieszkańców przyjęła stanowisko progreckie, wnioskując o pozostanie w strukturach patriarchatu. W listopadzie 1912 r. zamknięto szkołę rumuńską. Gdy w 1913 r. do wsi wkroczyły oddziały greckie, cześć ludności wsi stawiła im opór Na tzw. ludność rumunofońską spadły represje. Chcąc uspokoić napiętą sytuację we wsi, w sierpniu 1913 r. porucznik Tsaravelas wystąpił przed mieszkańcami zapewniając ich, że ich bezpieczeństwo nie było zagrożone a nowe władze nie zamierzały ich dyskryminować. Jednocześnie duchowni ze wsi zwrócili się do metropolity Salonik z deklaracją lojalności wobec struktur patriarchatu. Ponieważ w tym samym czasie we wsi działalni rumuńscy nauczyciele, grecki porucznik naciskał na przełożonych, aby spowodowali przysłanie nauczycieli greckich, celem ograniczenia wpływu propagandy rumuńskiej na miejscowych mieszkańców. Aby uspokoić nastroje, władze greckie pozwoliły na działalność dwóch szkół w jednym budynku należącym do państwa. Liturgia w miejscowej cerkwi odbywała się na przemian po grecku i rumuńsku. W 1913 r. pułkownik raportował, że w całej wsi było zaledwie 40 rodzin prezentujących sympatie prorumuńskie. Po I wojnie światowej (listopad 1918 r.) do spustoszonej, zniszczonej wsi powróciło około 180 rodzin (około tysiąca osób), które czas wojny przetrwały w dolinie Wardaru lub na wybrzeżu czarnomorskim. Edukację w języku rumuńskim ostatecznie przerwano w 1923 r. We wsi pojawili się greccy uchodźcy. Lokowano ich w domach wykupionych przez państwo od rodzin, które zdecydowały się opuścić Grecję i udać się do Rumunii. Emigracja ta była znaczna, ale brak dokładniejszych danych mogących oddać jej skalę. Szacuje się, że w ramach trzech fal migracyjnych, od 1926 roku, wieś opuściło około 88 rodzin. Kierowano je do południowej Dobrudży. Obecnie potomkowie imigrantów zamieszkują niewielkie miejscowości Stremperna, Viskioi, Kantikioi, Haskioi w południowej części Dobrudży. W czasie okupacji władze niemieckie uruchomiły na trzy lata szkołę rumuńską we wsi. Została ona spalona przez wojska bułgarskie w 1944 r.