Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Powroźnik


Kategorie: lokacja na prawie wołoskim, XVI wiek

Nazewnictwo


W 1391 r. odnotowano nazwę Powrosniky, nie wiadomo czy oznaczającą osadę wiejską czy potok (Czajkowski, 1999: 22-23; SHGWK I: 553).

Ludność — skład etniczny


Wołosi przybyli z Węgier.

Język


polski, do 1947 roku - dialekt łemkowski

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Być może osada o tej nazwie istniała już w 1391 r., jednak w XV i pierwszej połowie XVI w. brak o niej jednak informacji (Czajkowski, 1999: 22-23; SHGWK I: 553). W 1565 r. biskup Filip Padniewski wydał przywilej na osadzenie na surowym korzeniu Powroźnika. Wieś miała się rządzić prawem wołoskim. Odbiorcą dokumentu był Lazar Worchacz-jak domyślał się J. Czajkowski (1999: 80) Węgier, który przyprowadził ze sobą grupę osadników. W zamian uzyskał sołectwo, liczące 2 łany gruntu, piłę tracką i młyn, a także 1/3 z zasądzonych kar. Na terenie osady mógł osadzić 20 chłopów, każdego na 3/4 roli (dworzyszcza?). Powinni płacić czynsz w wysokości 2 złotych i 15 gr każdy, zwyczajem innych osad (wołoskich) uiszczać daninę w baranach i dawać t.zw. serowe. Powinni jeździć na Węgry celem wożenia wina i innych rzeczy. Na rzecz sołtysa świadczyć będą pańszczyznę w wymiarze 2 dni w roku (Bębynek, 1914: 617). 

Źródła do dziejów miejscowości


Ks. B. Zawiślak, Przewodnik po cerkwi św. Jakuba Mł. Apostoła w Powroźniku i dziejach tutejszych ludzi, red. J. Giemza, Powroźnik 2007. 

Historia miejscowości


Z końcem XIX wieku część ludności łemkowskiej emigruje do Stanów Zjednoczonych i Kanady. W 1940 I emigracja 100 osób na Ukrainę  pod naciskiem Niemców. W 1944 II emigracja Łemków na Ukrainę. W 1947 roku w ramach Akcji Wisła przesiedlono wszystkich mieszkańców na Ziemie Zachodnie i Północne. Wg. dokumentów IPN, do konca lipca 1947 roku wysiedlono z tej miejscowości 451 osób. Wysiedlenia uniknął zasłużony kurier, Łemko Jan Galik z rodziną. Na wyludnione tereny zaczyna napływać ludność polska z Kresów Wschodnich i przeludnionych wiosek Podkarpacia (okolice Łacka, Piwnicznej, Kamienicy, Limanowej). Wieś odradza się ale jako osada polska z ludnością polską . W 1951 roku bp. tarnowski Jan Stepaznosi parafię gr. katolicką z powodu braku wiernych tego obrządku i eryguje parafię rzym.kat. (Zawiślak: 2007, s. 13, 14).

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


Cerkiew uposażona w 1 łan ziemi wzmiankowana w 1636 r. (Kumor, 1996: 14).

Cerkiew z 1604 roku pw. Św. Jakuba Młodszego Apostoła

należy do najstarszych zabytków sakralnych na Łemkowszczyźnie. Zakrystia stanowi część najstarszą (z XVI wieku). Świątynia jest przykładem przenikania różnych form architektonicznych – wschodnich, zachodnich, także zapożyczeń słowackich. We wnętrzu zespół ikon karpackich z XVII i XVIII w. Różne przedstawienia ikoniczne: Mojżesz otrzymuje tablice Dekalogu (z 1607 roku), Wjazd do Jerozolimy (z 1607 roku), Aron Prorok ( pocz. XVII wieku), Sąd Ostateczny (z 1623 roku), Chrystus i Matka Boża, św. Jakub Młodszy Apostoł, Wniebowstąpienie Pana Jezusa, Bóg Ojciec, Ukrzyżowanie, św. Michał Archanioł, św. Dymitr carewicz, św. Mikołaj Biskup. Polichromia nosi cechy malarstwa ludowego (Chrystus w stroju ludowym, rodzimy pejzaż) (Zawiślak: 2007). 

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa


Wnętrze-cerkwi-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Wnętrze-cerkwi-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Najstarsze-freski-ścienne-z-zakrystii-z-1607-roklu-z-cerkwii-w-Powroźniku.-Fot

Najstarsze-freski-ścienne-z-zakrystii-z-1607-roklu-z-cerkwii-w-Powroźniku.-Fot

Ikona-ukrzyżowania-Chrystusa_-Powroźnik.-Fot.-Piotr-Kłapuyta-2016-r.

Ikona-ukrzyżowania-Chrystusa_-Powroźnik.-Fot.-Piotr-Kłapuyta-2016-r.

Tablica-informacyjna-z-cerkwi-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Tablica-informacyjna-z-cerkwi-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Inskrypcja-budowniczego-cerkwi-na-ścianianie.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-rok

Inskrypcja-budowniczego-cerkwi-na-ścianianie.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-rok

Ikona-ukrzyżowania-Chrystusa-z-cerkwii-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-rok

Ikona-ukrzyżowania-Chrystusa-z-cerkwii-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-rok

Ikona-Sąd-Ostateczny-czyli-Strasznyj-Sud_-Powroźnik.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-rok

Ikona-Sąd-Ostateczny-czyli-Strasznyj-Sud_-Powroźnik.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-rok

Fragment-ikony-Sąd-Ostateczny-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Fragment-ikony-Sąd-Ostateczny-w-Powroźniku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Freski-ścienne-z-1607-roku-przedstawiające-Mojżesza-otrzymującego-tablice-Dekalogu_Powroźnik_-Fot

Freski-ścienne-z-1607-roku-przedstawiające-Mojżesza-otrzymującego-tablice-Dekalogu_Powroźnik_-Fot

Ikona-Mojżesza-otrzymującego-tablice-Dekalogu-z-1607-roku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.

Ikona-Mojżesza-otrzymującego-tablice-Dekalogu-z-1607-roku.-Fot.-Piotr-Kłapyta-2016-r.