Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Binczarowa


Kategorie: lokacja na prawie wołoskim, tereny wypasowe, XV wiek

Nazewnictwo


W 1365 r. zapisana jako Bibyczareban (sic!), w XV i XVI w. pojawiły się formy: Belczarowa, Byelczarowa, Byelyszarowa, Biekczarowa (SHGWK I: 94).

Ludność — skład etniczny


Język


Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


W 1365 r. wspomniano o osadzie Bibyczareban, założonej w lesie przy górze Jawor w starostwie grybowskim. Była lokowana na prawie niemieckim, zaś w 1402 r. Kuncza, sołtys z tej osady, zasiadał jako ławnik w sądzie wyższym prawa niemieckiego w Nowym Sączu. Wołosi pojawili się w Binczarowej wcześniejuż w 1437 r. wzmiankowano kmiecia o imieniu Roman Walachus. Informacja ta dobrze koresponduje z dokumentem, wystawionym w 1460 r. przez  podkomorzego krakowskiego Mikołaja Pieniążka z Witowic. Poświadczył on, że królowa Zofia Holszańska przywróciła do tenuty grybowskiej Binczarową  i sąsiednią Boguszę, które od dawna do niej należały (SHGWK I: 94). W tym samym dokumencie mieszkańców obu wsi zatwierdzono w prawach do wypasu bydła i ścinania drzew w lasach Bieszczady i Jaworze, przynależnych do Piwnicznej. Jest to cenna informacja, sugerująca prowadzenie przez nich wypasu typu transhumancyjnego, skoro Piwniczna i okolice odległe  od wspomnianych wsi o 20-30 km. Nadania wsi na prawie wołoskim wraz z odległymi pastwiskami górskimi były częstą praktyką w końcu XIV i początkach XV w.(Jawor, 2000: 44-49). Gdyby ten domysł był słuszny, wówczas omówiony niżej dokument królewski z 1531 r,, sprzedaży sołectwa (kniaziostwa) w tej miejscowości, byłby jedynie zwieńczeniem trwającego od poprzedniego stulecia procesu narastania obecności wołoskiej w Binczarowej.

Wówczas tenutariusz dóbr Grybów Stanisław Pieniążek z Iwanowic za 30 florenów sprzedał sołectwo (kniaziostwo) w omawianej osadzie opatrznemu Iwanowi Truchanowiczowi. Składało się ono z jednego łani gruntu, który Iwan użytkował już wcześniej, wraz z dodatkowymi obszarami, pasiekami, łąkami, nawsiem, prawem budowy młyna, karczmy, browaru, prawem wypasu w lasach Bieszczady, Jaworze i Piwnicznej (Piwniczna Szia). Mógł pobierać 1/6 czynszów i danin kmiecych, 1/3 kar sądowych, prawo połowu ryb i polowań. Jedynie z zabitych dzików miał tenutariuszowi dawać czwartą cześć. Miał sądzić kmieci według prawa wołoskiego. Zwolniono go od obowiązku udziału w wyprawie zbrojnej, w zamian powinien stawać na każde żądanie do Grybowa.

Kmiecie nie posiadający owiec mieli m. in. płacić czynsz w wysokości 12 gr, zaś kmiecie trzymający stada powinni dawać od każdej setki zwierząt 3 owce lub barany i dwa sery wołoskie. Wszyscy będą uiszczać 12 gr w porze ściągania czynszów jako kuchenne, oraz 6 gr tytułem wojennego. Będą odrabiali pańszczyznę na rzecz sołtysa w wymiarze 3 dni w roku. Mają też obowiązek poczty, tak jak to czynią inni (Wołosi) w tenucie. Charakterystyczne, że nie przewidziano dla nich okresu wolnizny. (Stadnicki, 1848: 89-90; SHGWK I: 94). 


 

Źródła do dziejów miejscowości


Historia miejscowości


Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)


1.Cerkiew wzmiankowana od 1536 r. SHGWK I: 94

2. Ewa Kocój: cerkiew grekokatolicka pw. św. Dymitra - wybudowana w 1760r., kilkakrotnie przebudowywana. Od 1947r. funkcjonuje jako kościół rzymskokatolicki. Drewniana, trójdzielna (nawa, prezbiterium, babiniec), z dobudowaną drewniana wieżą. We wnętrzu cenna polichromia w nawie pochodząca z różnego czasu; ostatnią  wykonał w 1913 r. Bronisław Kmak. Polichromia ścian, babińca i prezbiterium została wykonana w latach 1966-1968 przez ks. Adama Gąsiorka. W prezbiterium fragmenty drewnianego ikonostasu z II połowy XVIII w. W nawie - dwa boczne ołtarze z II połowy XVIII w.

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe


Dokumentacja fotograficzna i filmowa