Wysowa Zdrój
Kategorie:
lokacja na prawie wołoskim, XVI wiek
Nazewnictwo
Obok podstawowej formy nazwy, w 1581 r. pojawiła się Wiszowa (ŹD 14: 122).
Ludność — skład etniczny
Wieś zamieszkują Polacy i Łemkowie (zwani też Rusinami albo Rusnakami). RG
Język
Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)
Pierwsza wzmianka o osadzie w dobrach rodziny Gładyszów pochodzi z 1416 r. (SHGWK III: 970). Nazwa miejscowości sugeruje polskie pochodzenie jej pierwszych mieszkańców (Czajkowski, 1995: 109). Nie wiadomo kiedy i w jakich okolicznościach przybyli tutaj Wołosi, nastąpiło to co najmniej w pierwszej połowie XV w. W 1437 r. notowany jest Grzegorz Wołoch z Wysowej, który ma proces o 6 serów wołoskich, popręgi i derki pilśniowe pod siodło (SHGWK III: 972). Związany z tym żywiołem osadniczym charakter prawny, Wysowa ujawniła dopiero w 1581 r. Wówczas z tej wsi i pobliskiej Hańczowej, znajdujących się wówczas w posiadaniu rodziny Brzeńskich, zapłacono podatek od 12 dworzyszcz wołoskich, zagrodnika z rolą, komornika bez bydła oraz piły (ŹD 14: 122).
Źródła do dziejów miejscowości
Historia miejscowości
Od XVII w. wykorzystywane są źródła mineralne, Od XIX w. uzdrowisko. RG
Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)
Pop w Wysowej i Hańczowej wzmiankowany w 1581 r. (ŹD 14: 122).We wsi nie zachowały się żadne ślady wołoskie, termin ten jest nieznany. Skromnym wypasem owiec (2-3 owce) zajmuje się tylko jedno gospodarstwo, co wynika z historii wysiedleń po II wojnie światowej (informacja od zakonnika z klasztoru prawosławnego). RG
Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe
Męski klasztor prawosławny Opieki matki Bożej / Pokrovy Presvjatoj Bogorodicy. Cerkiew z ostatniej ćwierci XVIII w., drewniana, wewnątrz na ścianach i na stropie zatarte polichromie, Parafia prawosławna liczy 35 wiernych - Łemków. We wsi krzyże z cyrylicznymi inskrypcjami. Jest też zbór zielonoświątkowy i oczywiście kościół rzymsko-katolicki wraz z kościołem filialnym. RG Na pobliskiej górze Jawor kaplica prawosławna pw. Opieki Bogurodzicy (Pokrowy), miejsce pielgrzymek porównywalne z Grabarką, zwane łemkowskim Lourdes. RG
Dokumentacja fotograficzna i filmowa