[EK] gr. Gramos / Γράμος lub Grammos / Γράμμος
arom. Gramostea, Gramusta, Gramousta
alb. Gramoz, Mali i Gramozit [EK]
---------------------------------------------------------
Ewa Nowicka: Od nazwy miejscowości pochodzi nazwa jednej z grup plemiennych Arumunów - Gramostianie, dziś rozproszonych po całych Bałkanach. EN
[EK] Aromanie
obecnie: Albańczycy, Grecy, Aromanie [EK]
[EK] hist. Aromański
obecnie grecki [EK]
[EK] 1. T. Capidan, Români nomazi. Studiu din viaţa Românilor din sudul Peninsulei Balcanice, Cluj 1927.
2. G. de Rapper, P. Sintès, Composer avec le risqué: la Frontière sud le l’Albanie entre politique des états et solidarités locales, ,,Revue d'études comparatives Est-Ouest”, 37 (2006), 4: 243-271. [EK]
[Ek] Wioska Gramostea/Gramousta (obecnie Gramost),
położona była w wysokich górach Grammos (część gór Pindos), na wysokości prawie 2500 m. n.p.m., na pograniczu dzisiejszej Albanii i Grecji. Według aromańskiej tradycji otoczona była 18 wzgórzami. W narracjach aromańskich w
przypadku tej miejscowości powtarza się po raz kolejny los Moskopola –
miejscowość miała liczyć około 40 tys. mieszkańców, w większości wyznawców
prawosławia, fundatorów licznych cerkwi.
Główną profesją Aromanów z Grammos było pasterstwo, jednak istnienie tak dużej
miejscowości oznacza zapewne także istnienie innych profesji, w tym kupiectwa.
Przez Grammos biegły szlaki handlowe łączące Albanię, Grecję i Macedonię,
którymi przechodziły karawany z towarami. Wiadomo
już, że za ochronę karawan
Aromanie uzyskiwali od Turków liczne przywileje, co prawdopodobnie przyczyniło
się do rozwoju i wzrostu znaczenia Gramousty.
Po zniszczeniu dokonanym przez Turków w XVIII wieku oraz po wojnie domowej w latach 1943-1949, wypędzeni mieszkańcy Gramousta i innych miejscowości tego pasma górskiego, przenieśli się na obszary gór Pindos, Bułgarii, Wołoszczyzny oraz Mołdawii, zachowując jednak w pamięci ,,czasy i przestrzenie swojej szczęśliwości”.
Obecnie miejscowość jest stopniowo odbudowywana, znajduje się w niej kilka domów letniskowych. [EK]
----------------------------------------------------------
Ewa Nowicka: Od lat dwudziestych, trzydziestego dwudziestego wieku część Gramostianów mieszka w rumuńskiej Dobrudży, gdzie stanowią ok. 90% arumuńskiej populacji, przybyłej po konferencji w Lozannie. Migracje z obszaru dzisiejszej Serbii i Macedonii były poprzedzone akcją agitacyjną ze strony rządu rumuńskiego. EN
[EK] W Gramousta miały istnieć co najmniej 3 cerkwie prawosławne, wybudowane w XVIII wieku.[EK]
----------------------------------------------------------------------------
Ewa Nowicka:
Dziedzictwo niematerialne:
Wieś stanowi w świadomości dzisiejszych Arumunów miejsce
symboliczne – ojczyznę dużej części rozproszonych po całych Bałkanach Arumunów.
Stamtąd wywodzi się, według wiedzy współczesnych działaczy, cała duża grupa
plemienna Arumunów, siebie określających jako Gramostianie. Dina Cuvata
(oficjalne macedońskie imię i nazwisko Dimo Dimczew, Dinćev), radykalny lider
arumuński w Skopje pisze: „Nie ma
takiego Arumuna, który nie smuciłby się z powodu utraconych miejscowości, (...) których bogactwami i
historyczną przeszłością nieuzasadnieni i niesprawiedliwie szczycą się Grecy i
Albańczycy o nie rywalizujący”. EN