Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego
Brutovce
Kategorie:
współczesna Słowacja, XIV wiek
Nazewnictwo
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1319 roku i występuje pod nazwą Brotouch a. n. Senthlorinch (Števík, 2006: 60). Alternatywna nazwa osady utworzona jest od wyrazów szent (po węgiersku ‘święty’) oraz Lörinc (po węgiersku ‘Wawrzyniec’). Święty Wawrzyniec jest duchowym patronem miejscowości. W dalszych przekazach pisemnych nazwa wsi występuje w postaci Brutocz (1598), Brutocz (1700) (MOL, KM, CP, E 158; Hradszky, 1903-04: 191). Na mapach pierwszego mapowania wojskowego z lat 1763-1787 osada wymieniona została jako Brutowetz vel Brutócz (http://mapire.eu/en/), por. łac. Brutocz, węg. Brutocz, niem. Brutowetz, słow. Brutowcze (LURHLP, 1773: 223). W rejestrze Jana Lipszky´ego z roku 1808 występuje po niemiecku w postaci Brutowitz, po węgiersku Brutócz, po słowacku Brutowce (Lipszky, 1808: 81). W słowniku geograficznym Węgier z 1851 roku miejscowość zapisana jest jako Brutócz (Fényes, 1851: 169), zaś w SGKP, t. 1, 1880: 392 jako Brutowce, węg. Brutocz. W ostatnich latach istnienia Austro-Węgier występuje pod nazwą Brutóc (1863-1888) oraz Szepesszentlőrinc (1892-1913, Szepes – po węgiersku ‘Spisz’). Po powstaniu Czechosłowacji oficjalnie nazywała się Brutovce (1920) (Majtán, 1998: 46) [MS].
Ludność — skład etniczny
Pierwsi mieszkańcy wsi używali prawdopodobnie języka słowackiego. Od XVI w. w miejscowości rozmawiało się także po rusińsku. Według Lexicon universorum regni Hungariae locorum populosorum (odpowiedź na pytanie Quae principaliter in singulis lingva vigeat?) z 1773 r. w miejscowości był używany przede wszystkim język słowacki. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. dla 540 mieszkańców językiem ojczystym był język słowacki, dla 23 niemiecki (Majo, 2012: 60). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje we wsi 95% mieszkańców, dla których językiem ojczystym jest język słowacki (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html) [MS].
Język
Pierwsi mieszkańcy wsi używali prawdopodobnie języka słowackiego. Od XVI w. w miejscowości rozmawiało się także po rusińsku. Według Lexicon universorum regni Hungariae locorum populosorum (odpowiedź na pytanie Quae principaliter in singulis lingva vigeat?) z 1773 r. w miejscowości był używany przede wszystkim język słowacki. Według spisu powszechnego Węgier z 1880 r. dla 540 mieszkańców językiem ojczystym był język słowacki, dla 23 niemiecki (Majo, 2012: 60). Ostatni spis powszechny Słowacji z 2011 r. odnotowuje we wsi 95% mieszkańców, dla których językiem ojczystym jest język słowacki (http://census2011.statistics.sk/tabulky.html) [MS].
Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)
Wieś była założona po 1260 roku na gruntach (wielki las) należących do miejscowości Ordzowiany (... a parte igitur septemtrionali concluditur cum magna silva), majątku rodu Stepkfalvy (CDSl, 1987: 463). W źródłach pisanych pierwszy raz wspomniana w 1319 r. w postaci Brotouch a. n. Senthlorinch (Števík, 2006: 60). Według wykazu podatków z 1529 r. mieszkańcy Brutowiec płacili podatek od 4 port (Števík, 2006: 129). Wołosi osiedli w miejscowości prawdopodobnie w XVI w [MS].
Źródła do dziejów miejscowości
Historia miejscowości
Osada rozwinęła się na Spiszu, w Górach Lewockich, 15,5 km na północny wschód od Lewoczy. Położona jest na wysokości 863 m n.p.m. (VSOS 1, 1977: 250). Jej początki sięgają XIII w. (SPS I, 1967: 228). W pierwszym trzydziestoleciu XVI w. (przed 1529 r.) osada, w tym czasie zapisana jako Zenthlewryncz, należała do okręgu pierwszego sędziego służebnego (Processus Johannis de Jekelffalwa) komitatu spiskiego (Števík, 2008: 117). Wołosi osiedli w niej prawdopodobnie w XVI w. Na przełomie XVII i XVIII w. świeckimi patronami wsi byli przedstawiciele rodu Horváth. W 1700 r. poświadczona jest w osadzie szkoła z nauczycielem. (Hradszky, 1903-04: 191). Według przekazów z 1598 r. w Brutowcach, w majątku Krzysztofa Sednyczkiego, stało 12 domów (MOL, KM, CP, E 158). W tym czasie były małą wsią na Spiszu. W 1787 r. liczyły 35 domów i 354 mieszkańców, w 1828 r. 63 domy i 459 mieszkańców. Na przełomie XVIII i XIX w. należały do powiatu górskiego komitatu spiskiego – Processus Montanus (ŠA-L, SŽ, i. č. 3856). Mieszkańcy przez stulecia zajmowali się przede wszystkim rolnictwem i tkactwem (VSOS 1, 1977: 250) [MS].
Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)
1. We wsi działa Muzeum i warsztaty ludowych instrumentów muzycznych (Múzeum a dielňa ľudových hudobných nástrojov), założone przez słowackiego muzyka Michała Smetankę. W muzeum znajduje się m.in. zbiór dawnych instrumentów ludowych związanych z pasterstwem i kulturą wołoską, w tym: dudy, piszczałki, cymbały, trembity.
Michał Smetanka specjalizuje się też w budowie i naprawianiu instrumentów pasterskich [EK].
Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe
Dokumentacja fotograficzna i filmowa
DSCN3121
DSCN3128
DSCN3130
DSCN3127