Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Turzańsk

Kategorie: lokacja na prawie wołoskim

Nazewnictwo

W 1514 r. osada okreslona jako Thurzenskie, w 1523 Turzencza, w 1548 r. Turzinskie (SHGZS III: 196).

Ludność — skład etniczny

Łemkowie

Język

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)

W 1514 r. starosta sanocki Mikołaj z Kamieńca wydał zapewne przywilej lokacyjny dla tej osady, potwierdzony przez króla w 1527 r. W 1538 r. król uwzględniając zasługi Jaczka sołtysa (kniazia) ze wsi Szczawne związane z lokacją Turzańska i Kulasznego, zatwierdził przywilej starosty Mikołaja Wolskiego. Sołtys (kniaź) dysponował 2 łanami ziemi. W połowie XVI w. wieś płaciła podatek w postaci czynszów, dawała sery i popręgi, uiszczała dziesięciny od świń i dwudzieszczyzny owcze, chłopi mieli strzec komory celnej w czasie jarmarków  w Sanoku   (SHGZS III: 196). W lustracji z lat 1564-1565 zaliczona do osad prawa wołoskiego (LWR II: 151)..

Źródła do dziejów miejscowości

- Zespół cerkiewny w Turzańsku, http://www.cerkiew-turzansk.pl/polichromie/polichromia.html [odczyt: 31.12.2015].

- Bańkosz R., Cerkwie szlaku ikon, Krosno 2010, s. 162-163.

- Brykowski R., Z problematyki badań nad drewniana architekturą cerkiewną w Karpatach – podstawowe typy architektoniczne i ich występowanie, ,,Rocznik Muzeum Budownictwa Ludowego w Krakowie”, 1974, 5.

- Brykowski R., Łemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej, Ossolineum 1986.


Historia miejscowości

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)

1.      Ewa Kocój: Cerkiew pw. św. Michała Archanioła, wybudowana w latach 1801-1803, jako świątynia grekokatolicka, prawdopodobnie na miejscu starszej cerkwi, istniejącej już w 1526r. Obecnie należy do kościoła prawosławnego. Drewniana, oszalowana deskami, orientowana, trójdzielna, konstrukcja zrębowa, prezbiterium zamknięte trójbocznie. Cerkiew posiada dwie zakrystie – od południowej i północnej strony prezbiterium, dobudowane w I połowie XIX wieku. Typ północno-wschodni, wariant bezwieżowy (osławski) (Brykowski 1974).

·         Ikonostas z I połowy XIX w. Posiada ikony wykonane przez Josypa Bukowczyka (prawdopodobnie Józef Bukowczyk z Przemyśla) w 1895r. Nad ikonostasem namalowano panoramę gór. Ołtarze boczne (barokowe) datowane na pocz. XIX w., z XX-wiecznymi ikonami św. Mikołaja i Michała Archanioła.

·         Polichromia ścienna we wnętrzu wykonana w r. 1898 roku przez Josyfa Bukowczyka (wg inskrypcji fundacyjnej), na zamówienie proboszcza parafii Henrycha Polanskoho. Obejmuje babiniec, nawę, sanktuarium - wszystkie powierzchnie ścian, stropów, balustrad. Wykonana techniką olejną na drewnianym zrębie ścian.

·         Obok cerkwi – dzwonnica z 1817r., konstrukcja słupowo-ramowa, trójkondygnacyjna, , z dzwonowatym hełmem z wieżyczką.

·         Wokół cerkwi znajduje się cmentarz.

·         W latach 1947-1963 pełniła funkcję kościoła rzymskokatolickiego. W 1963r. Łemkowie powracający do Turzańska zatrudnili prawosławnego księdza do odprawiania nabożeństw w świątyni.

·         W 1988r. przed cerkwią ustawiono krzyż na pamiątkę 1000-lecia chrztu Rusi.

·         Cerkiew remontowana w latach 1898, 1913, 2003 (Bańkosz 2010: 162-163).

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe

Dokumentacja fotograficzna i filmowa

Ostatnia modyfikacja: Ewa Kocój, 31/12/2015 Wróć