Smolnik
Kategorie:
Bojkowie, Karpaty, lokacja na prawie wołoskim, maziarstwo, Wołosi, współczesna Polska
Nazewnictwo
EwaKocój: Smolnik (etymologie lokalne wywodzą nazwę od miejscowości od:
słowa ,,smoła" - w przeszłości miała istnieć tutaj osada smolarzy broniących granic
tych ziem.
od ciemnego koloru wód tutejszego strumienia zabarwionego wyciekami ropy naftowej)-koniec:EK.
Ludność — skład etniczny
Polacy, Bojkowie, Ukraińcy
Język
polski, ukraiński, bojkowski
Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)
W 1511 r. Mikołaj z Kamieńca starosta sanocki zezwolił szlachcicowi Jackowi (Jurkowi) Kulczyckiemu na założenie wsi Smolnik. Sołectwo będzie obejmowało 3 łany, młyn ze stępami i foluszem, karczmę , inne obszary, nawsie, sadzawki, barcie w lasach, zagrodników, kowala, 1/3 kar sądowych, 1/6 czynszów. Kmiecie uzyskali 24 lata wolnizny, po upływie której będą z półłanka płacić 15 gr czynszu, dawać ser wołoski, popręg dla konia, dziesięcinę od wieprzy, dwudzieszczyznę owczą, wojenne i inne opłaty. W razie potrzeby maja iść na połoniny. Żaden człowiek zbiegły do Smolnika z innej wsi, nie może zostać z powrotem oddany (Materiali 1905, 69). W 1546 r. Micho Rusin syn Iwka sołtysa ze Smolnika uzyskał przywilej na lokowanie Woli Michowej, zaś w 1549 r. Jaczko sołtys ze Smolnicy uzyskał przywilej na lokowanie Zubeńska (SHGZS III: 137). W latach 1564-65 była to duża osada, skoro zamieszkiwało ją 38 kmieci na 27 łanach, kniaź i pop (LWR II: 156).
MW: Zdaniem XVI-wiecznych opisów królewszczyzn, Smolnik, jako wieś wołoska, płaciła podatek zwany "podymne" (Шандра Р. Правове врегулювання: 74) MW
Źródła do dziejów miejscowości
MW: Жерела, т. 2 : 279-282.
- Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Warszawa 1995.
- Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, red. K. Zieliński, Rzeszów 2915, s. 257.
- Dlaczego musisz zobaczyć cerkiew w Smolniku?, http://www.naszebieszczady.com/cerkiew-w-smolniku/ [odczyt: 28.01.2017].
Historia miejscowości
Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)
W 1511 r. przy okazji opisu granic nowolokowanej osady wymieniono kilka toponimów o wołoskim charakterze: góra Czergow, Bieszczad, Metregona. Na mocy tego samego dokumentu pop uzyskał jeden łan wolny (SHGZS III: 137).
EwaKocój: 1. Cerkiew św. Michała Archanioła - pierwsza znana wzmianka o istnieniu prawosławnej cerkwi w Smolniku
pochodzi z rejestru poborowego ziemi sanockiej z 1589 roku. Prawd. uległa spaleniu. W 1602r. na tym miejscu wybudowano drugą cerkiew (proboszcz - Jan Hryniewiecki). Cerkiew ta została spalona w październiku 1672 roku, prawd. przez Tatarów. Po 1672 roku wzniesiono kolejną cerkiew drewnianą w innej
lokalizacji. W 1791r. budowa czwartej świątyni w tym miejscu, proboszczem został Daniel Hryniewiecki. Budowla jest drewniana, orientowana, zrębowa, osadzona na kamiennej podmurówce, w tzw. archaicznym typie bojkowskim. Dachy namiotowe, kryte gontem, zwieńczone makowicami i metalowymi krzyżami.
Wewnątrz cerkwi znajduje się polichromia ścienna z XVIII wieku (prorocy starotestamentowi, Wniebowzięcie Bogurodzicy). Ikonostas z pierwotnej cerkwi został zniszczony w 1951r.
Funkcję parafialnej świątyni greckokatolickiej pełniła do 1951 roku
(zawarcie umowy między PRL a ZSRR, w wyniku której Smolnik powrócił do
granic Polski, zaś ludność została wysiedlona do ZSRR). Opuszczona
świątynia wraz z cerkiewnym cmentarzem była dewastowana, rozgrabiana,
zamieniona na magazyn.
W 1969 roku została wpisana do rejestru zabytków, co miało sprzyjać możliwości udzielenia pomocy finansowej i polepszenia
jej sytuacji. Część wyposażenia cerkwi przeniesiono też do składnicy po cerkiewnych ruchomości w Łańcucie.
W 1974 cerkiew formalnie przekazano parafii
rzymskokatolickiej, w 1975r. - świątynia została wyremontowana.
21 czerwca 2013 roku smolnicka cerkiew została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe
Dokumentacja fotograficzna i filmowa