Bałucianka

Bałudzianka

Wieś  założona w 1470 r. na prawie wołoskim w dobrach Andrzeja Sienieńskiego, a następnie jego syna Wiktoryna, który pełnił funkcje dworzanina królewskiego (1494), kasztelana małogoskiego (1515), starosty chełmskiego i dziedzica Rymanowa. 

- K. Zieliński, Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, Rzeszów 2015, s. 12-13.

- Bałucianka - dawna cerkiew grekokatolicka, http://www.beskid-niski.pl/index.php?pos=/obiekty&ID=412 [odczyt: 25.01.2017].

- film ,,Snycerz z Bałucianki" o rzeźbiarzu Józefie Łosiu, materiał TVP Rzeszów z serii ,,Niezwykli",  www.tvp.pl/rzeszow/publicystyka/niezwykli/wideo/snycerz-z-balucianki/2243816 [odczyt: 25.01.201].

W latach trzydziestych XX wieku było tu 45 gospodarstw, w tym 5 rodzin polskich. Wieś była zamieszkiwana przez Polaków i Łemków, rzymsko-katolików i grekokatolików.

Po 1945r. mieszkańcy wsi zostali wysiedleni do Truskawca i Drohobycza.

1.  Drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. Zaśnięcia Bogurodzicy (obecnie kościół rzymskokatolicki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, parafia w Króliku Polskim), wzniesiona prawdopodobnie w XVII w.

Uznawana za jedną z najstarszych na Łemkowszczyźnie.  Prawd. powstała w wieku XVII. Budowla orientowana, trójdzielna (sanktuarium, nawa, babiniec), zrębowa, oszalowana pionowymi deskami, z wieżą konstrukcji słupowo-ramowej pokryta blachą i metalowym krzyżem. Wewnątrz ikonostas z elementami z XVII (rząd Deeisis, wizerunki starotestamentowych proroków) i XVIII wieku wieku. Przed ikonostasem rokokowy ołtarz główny z 1783r.z obrazem Matki Bożej Niepokalanie poczętej. Na ścianie południowej kopia cudownego obrazu Chrystusa z Kobylanki k. Gorlic.

Cerkiew jest opisywana w dokumentach z 1761 roku, pochodzących z wizytacji dziekana jaśliskiego (proboszcza w Szklarach) Aleksandra Stebnickiego, gdzie opisuje się cerkiew jako bardzo ubogą a "...wielebny ojciec Raczynewicz w latach podeszły temporibus bardzo do pijaństwa skłonny...". Do 1784 roku Bałucianka podlegała parochii w Wołtuszowej, potem należała do parafii w Desznie.

Obok cerkwi znajduje się cmentarz z zabytkowymi nagrobkami.

W latach 1820 i 1899 przebudowana i remontowana.

2. Zabytkowa dwukondygnacyjna figura przydrożna z 1841 r.

3.  W 1848 r. miejscowy folwark rozparcelowano po zniesieniu pańszczyzny. We wsi znajdowały się: młyn wodny, folusz, olejarnie oraz warsztaty tkackie. Wielu mieszkańców Bałucianki trudniło się snycerstwem i rzeźbą w drewnie, w czym osiągnęli niebywałe mistrzostwo. Od 1878 r. uczyli się tego rzemiosła w szkółce rzeźbiarskiej, którą przy dworze w Rymanowie założyła hrabina Anna z Działyńskich Potocka. Wytwarzane rzeźby i pamiątki były sprzedawane w pobliskich kurortach w Iwoniczu Zdroju i Rymanowie Zdroju. Tradycje rzeźbiarskie utrzymywały się we wsi do dziś.

4. W dolnej części wsi istniała olejarnia, produkująca znany w całej okolicy olej.