Żywiec (miasto i klucz majątkowy)
Kategorie:
miejscowość istniejąca, Wołosi, współczesna Polska, XVI wiek, XVII wiek
Nazewnictwo
Ludność — skład etniczny
Ksiądz J. Wielewicki (1886, 84) opisując misję z 1605 r. w okolicach Żywca wskazał na znaczną mozaike etniczną mieszkańcow gór, na którą składali się: Niemcy, Wołosi, Węgrzy, Słowacy, Ślązacy, Rusini (Roxolanis) i Polacy. Poza Niemcami, inne narodowości przebywały przede wszystkim w górskich wioskach trudniąc się pasterstwem, a więc ich przedstawiciele zamieszkiwali osady prawa wołoskiego. Zdaniem tego duchownego nie znali oni nawet podstawowych zasad wiary: Ex quibus maxime ii, qui in montibus et silvis ob pascua pecudum perpetue vivebant, multi erant adeo rudes, ut vix se Christianos agnoscerent.
Język
Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)
Źródła do dziejów miejscowości
Szczegołowej charakterystyki urzędu wojewodów (wajdów) wołoskich na obszarze Żywiecczyzny w okresie od drugiej połowy XVII do końca XVIII w., a zwłaszcza: sposobu ich wyboru, kompetencji tego urzędu, sądów wołoskich, powinności policyjnych Wołochów, dokonał w oparciu o źródła rękopiśmienne S. Szczotka (1949, 381-416).
Historia miejscowości
Najstarsza chronologicznie informacja, sugerująca pobyt Wołochów w "państwie żywieckim" już na przełomie XV/XVI w. sięga 1511 r., kiedy król Zygmunt Stary nakazał poborcy Komorowskiego przyspieszenie poboru podatku od Wołochów i mieszkańców Żywca (CIP III, nr 65, 142). Z kolei w 1520 r. król zezwolił Janowi i Wawrzyńcowi Komorowskim na pobieranie podatku zwanego rogowe w Żywcu i opłat od owiec wołoskich w ich dobrach dziedzicznych, zatrzymując dla siebie podatki od posiadanych przez Wołochów koni i bydła: ac etiam ex Walachiis ipsorum hereditariis quo ab oves ipsorum tantum damusque et donamus per presentes. Ex pecoribus vero suis et equis si quos habent hii ipsi Valachii, solvere nobis dictam exactionem rogowe teneantur (AGAD, MK 33, 626). Podobnie jak to się działo w ośrodkach miejskich sąsiedniego Śląska Cieszyńskiego, również w przypadku Żywca widoczna jest rywalizacja między wytworczością miejską a uprawiana w górach, w osadach wołoskich. Mieszczanie dążyli do przejęcia roli pośredników w dystrybucji towarów wołoskich. W tym klimacie w 1574 r. (i ponownie w 1626 r.) Komorowscy nakazali wszystkim swoim Wołochom aby sery i bryndzę sprzedawali wyłącznie na rynku w Żywcu a dopiero wówczas gdyby na ich towary nie znaleźli się chetni, mogli je wywieźć gdzie indziej. Z kolei w 1659 r. handel wytwarzanym przez Wołochów suknem ograniczono w Żywcu wyłącznie do czasu odbywania jarmarków, zaś ich sprzedaż została opodatkowana (Szczotka 1949, 375-376; Chronografia, 90).
Wołosi z państwa żywieckiego pełnili obowiązki wojskowo-policyjne analogicznie jak to czynili Wołosi orawscy i likawscy. Mieli opinię doskonałych strzelców, stąd zwano ich z wołoska balanami. Początkowo posługiwali się w walce łukami i procami, później bronią palną. Często, zwłaszcza na Słowcczyźnie, utożsamiano ich z Kozakami. Tak jak Kozacy, ubierali się w odziez skórzaną, w skład ich uzbrojenia wchodziły także długie piki. Zwłaszcza Mikołaj Komorowski często wykorzystywał ich umiejętności, urządzając przy ich pomocy najazdy na Orawę lub zwalczając swoich przeciwników-właścicieli sąsiednich dóbr ziemskich (Putek 1959, 119).
Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)
Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe
Dokumentacja fotograficzna i filmowa