Karta miejscowości osadnictwa wołoskiego

Zázrivá

Kategorie: Karpaty, lokacja na prawie wołoskim, miejscowość istniejąca, pasterstwo, tereny wypasowe, współczesna Słowacja, XVI wiek

Nazewnictwo

EK: nazwa współczesna (słowacka): Zázrivá

1556 - Zazrywa

1564 - Zazdrywa, Zazrywa

1786 ako Zaschriwa

węg. Zázriva.

Ludność — skład etniczny

Słowacy, Węgrzy, Wołosi

Język

słowacki

Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)


Ta należąca do zamku orawskiego osada została lokowana w latach 50. XVI w.
W inwentarzu z lat 1564-1565 odnotowano tylko 2 domostwa istniejące w tej wsi ale w 1599 r. już 11 by w 1604 r. ich liczba spadła jedynie do 5 domów. W 1588 r. jej mieszkańców określono jako Walachi. W 1619 r. sołtysem osady był Jerzy, zamieszkiwało w niej 11 osadników wołoskich i 5 komorników. Pięć lat później jako sołtysów wyliczono Jurka, Misso, Gregusza, Janosza i Kubo Zazrywskich. Sołectwo obejmowało dwie role ziemi i młyn. O rozwiniętej hodowli owiec świadczy prawo wypasu przez miejscowych pasterzy stad liczących do 700 owiec ma nagbliżssie holie dwe, Okruhliczu a Ostry Wrch reczene (Semkowicz 1932, 46; Semkowicz 1939, 93-94, 96-97, 100, 103, 117, 129, 208).

Źródła do dziejów miejscowości

- http://zazriva.com/?page_id=15 [odczyt: 22.10.2017].

- Zázrivský starý kostol, http://www.mojazazriva.sk/zazrivske-naj/zazrivsky-stary-kostol

- Badania terenowe, Ewa Kocój, 21 października 2017.

Historia miejscowości

EK: W roku 1552 w ziemi osiedlił się szlachcic Greguss Zázdriwský, który wraz z potomkami rozpoczął wyrąb lasu, aby móc założyć tu osadę. Z 1556 roku pochodzi pierwsza pisemna wzmianka o wsi, jako osadzie wołoskiej. Mieszkańcy wioski od wiosny przez kilka miesięcy roku (aż do zimy) mieli zamieszkiwać  ze stadami w górach. Zimą schodzili do dzisiejszego centrum wioski. Stopniowo jednak rodziny zaczęły osiedlać się w miejscach, gdzie pasterze spędzaliili lato, tak powstały  osiedla Zázrivej:  Ráztoky, Havrania, Petrová, Biela, Končitá, Grúň, Kozińska, Demkovská, Plešivá, Dolina.
W XVIII wieku (spisy z 1770 roku) wies była uznawana za jedną z najbogatszych pod względem drewna, pastwisk, pasiek oraz  dochodów z produktów mleczarskich.


Podczas pierwszego spisu ludności na Węgrzechw XIX wieku  Zazriva liczyła 2030 mieszkańców. Liczba ta wzrosła - w 1828 r. miała  361 domów i 2598 mieszkańców. Większość z nich żyła w znacznym zacofaniu, szkodziły im też  powszechne choroby i epidemie. Niemniej jednak ludność nadal rosła - w 1870 roku wieś liczyła 543 domów z 2598 mieszkańcami.

Po 1848 roku Zázrivá znajdował się w posiadłości Kompanii Orawskiej. Ludność zaczęła rosnąć, ale ziemia i pasterze nie wystarczały, aby wyżywić wszystkich. Bacowie i wołosi przenieśli się wówczas ze stadami do innych wiosek słowackiej Orawy. Taka wędrówka i emigracja trwała do zakończenia wojny w 1945 roku.

W latach 70. XX wieku  Zazriva była największą wioską w Orawie, która liczyła ponad 4100 mieszkańców.

W roku 2004  wieś liczyła około 2840 mieszkańców, obecnie na wskutek migracji młodych do miast, liczba jej mieszkańców zmniejsza się.

Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)

1. Kościół Wniebowzięcia Panny Marii (Kostol Nanebovzatia Panny Mári) -  budowa rozpoczęta  w roku 1928 przez księdza  Jána Briššáka (1.4.1866 – 2.1.1928) pochodzącego z  niedalekiej Rabče, zakończona w roku 1933, wyświęcona w 1934 roku, wymalowana w 1968 roku.W środku znajdują się zabytkowe organy przywiezione z Tyrolu.

2.  W 1705 roku w Zázrivie wybudowano pierwszy drewniany kościół. Stał na początku Doliny na wzgórzu (obecnie Kostlec), potem został zdemontowany i sprzedawany do Žaška.
W 1720 roku w wiosce  wybudowano nowy kościółek - murowany, barokowy, który stanął  na cmentarzu poświęconym wszystkim świętobliwym. Na tym miejscu wybudowano  nowy kościół  w latach 1791 - 1796  w stylu późnobarokowym. Składał się z nawy, zakrystii i małego dziedzińca, który jednocześnie stanowił główne wejście do świątyni.  W pobliżu ołtarza głównego były dwa małe okna z obu stron z półkolistym sklepieniem u szczytu. Kościół miał trzy wejścia, a przy wejściu do wieży było jedno okno. W 1934 r. kościół został strawiony przez pożar, obecnie  w miejscowości znajdują się jego ruiny, a w środku postawiono  ławki oraz na ścianach zawieszono stare fotografie ilustrujące życie codzienne mieszkańców wioski.

3. część mieszkańców wioski trudni się do dziś pasterstwem. Zachowała tradycyjne stroje ludowe, folklor muzyczne oraz wyrabia sery według metod tradycyjnych.

Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe

Dokumentacja fotograficzna i filmowa

Ostatnia modyfikacja: Ewa Kocój, 22/10/2017 Wróć