EK: serb. Zemun/ Земун

niem. Semlin

węg. Zimony

EK: Zemun powstał jako osada celtycka założona przez  plemię Skordysków ( Taurunum) w III w. p.n.e. Do 1934 roku był miastem osobnym od Belgradu, obecnie jest to dzielnica Belgradu.

 Granica miasta na rzece Sawie  stanowiła również granicę państwa Habsburgów  (Austro-Węgier) i Turcji.  Do II wojny światowej Zemun był oddzielony od Belgradu, przynależał wówczas do terenów chorwackich. Rok po wyzwoleniu przez sowiecką armię w 1944 roku ponownie został przyłączony i stał się integralną częścią Belgradu.

1. П. Марковић — «Земун од најстарији времена па до данас», 1896; reprint 2004.

2. http://www.bogorodicinacrkva.com/ [odczyt: 27.10.2017].

Starszy od Belgradu  jest Zemun, miasto położone na lewym brzegu Sawy. W jego rozwoju udział Arumunów – bogatych kupców i intelektualistów był ogromny.

Arumuni tu przybyli razem z Grekami głównie po pokoju belgradzkim w 1739, kiedy to granicę między imperium otomańskim a Austrią ustalono na Dunaju i Sawie i Zemun stał się ważnym miejscem w imperium austriackim, rozwijając się jako coraz większe miasto.  Od tej pory Zemun stał się ważnym ośrodkiem handlowym i osiedlali ludzie różnych narodowości, w tym też Niemcy. Arumuni i Grecy rozwijali handel, bogacili się i stawali się donatorami wielu budowli: cerkwi i domów mieszkalnych.

Spośród wszystkich burmistrzów Zemunu 3 było Greków, a reszta to byli Arumuni.

Wiele znaczących budynków dla Zemunu było wybudowanych przez Arumunów. Należy do nich: kościół św. Marii, miejsce pierwotne spotkań Arumunów z Zemunu i Belgradu.

Ekonomicznie w Zemunie dominowali w XVIII i XIX w. Zydzi, Arumuni i Grecy  i to oni byli donatorami kościołów, szkół i innych ważnych budynków.    Większość najdawniejszych budynków, w tym świątyń w Zemunie budowali z własnych funduszów Arumuni. Należy do nich:

1. cerkiew św Nikoli w 1761, najstarsza w Zemunie cerkiew, z greckimi inskrypcjami, witrarzem św. Atanazego, wyjątkowo ważnego świętego dla Arumunów, z nietypową amboną dla duchownego. Koło cerkwi była szkoła dla dzieci arumuńskich i greckich. Szkoły za sprawą Arumunów i Greków uczyły aż do pierwszej wojny światowej po grecku.    Serbowie oddawali do tej szkoły dzieci, żeby się uczyły handlu, gospodarności, stosunku do pracy.  

2. Dom rodziny arumuńskiej Karamata zbudowany w 1763  r. , zbudowany przez serbskiego kupca Kuzmana Jovanovicia, kupiony od niego przez  Dimitri Karamatę w 1773 r., którego syn Jon dom ten rozbudował. Stoi przy ul. również dziś noszącej nazwę Karamata.  Obecnie dom jest pod ochroną państwa jako zabytek. Pierwszym właścicielem był Dimitri Karamata, który tu przybył z Vlachoklisoury (Klisoury,  północna Grecja). W tym domu zatrzymał sią podczas wojny z Turkami w 1791 cesarz Józef. rodzina Karamata mieszka tam do dziś, niektórzy są członkami „Lunjiny”, arumuńskiej organizacji z siedzibą w Belgradzie. Z tej rodziny pochodzi najsłynniejszy matematyk serbski, zmarły w Genewie w 1956 r., Jovan Karamata.  

3. Dom rodziny Szpirtu, który obecnie mieści muzeum Zemunu, rdzina nie ma potomków.  dom zbudowany w stylu neogotyckim, na ścianach są wizerunki członków rodziny,  jeden z rodziny Szpirta był burmistrzem Zemunu w okresie rewolucji 1848,  otrzymał w Austrii tytuł szlachecki.

4. Cmentarz zabytkowy zawiera wiele grobów Arumunów zasłużonych dla Serbii: np. z rodziny Spirtu. Na nagrobku widać rzeźby statków i zboża, które nimi były wożone po Dunaju.  Zarówno dom rodziny karamata jak i grób są pod ochroną jako zabytek.

5. Inna cerkiew – „Kontumacka” związana z kwarantanną na granicy, zbudowana przez bogatego arumuńskiego kupca z Salonik, handlującego mydłem i świecami,  znanego jako Tosza Apostolović,   A jego oryginalne imię i nazwisko było Teodor Apostolou, a warunkiem tej donacji było to, że świece miały być kupowane tylko od niego.

6. Studnia Toszin Bunar już na skraju Zemunu i Nowego Belgradu, ale mało ludzi wie, że nazwa pochodzi od tego arumuńskiego kupca. 

7. Dom  jednego z wielu burmistrzów arumuńskich Zemunu. Słynnym arumuńskim burmistrzem był w końcu XVIII  Kocza Petrović  Zadbał o to, że miasto rozkwitało i zyskało status miasta wolnego handlu -  dziś w doskonałym stanie. 

EK. 8. Cerkiew p.w. Narodzenia Matki Bożej - ufundowana w roku 1776 ze środków  finansowych prawosławnych Serbów, Greków i Aromanów. Budowa cerkwi  została ukończona w 1780 roku.  Liturgia do 1914 roku obywała się w języku cs, a w niektórych dniach (do 1914 r.) również w języku greckim. Świątynia pełniła też  rolę centrum działalności  oświatowej i kulturalnej Serbów  w XIX wieku. Kościół został znacząco przebudowany w latach 1890, 1937 i 1999, a w 2009 roku otrzymał dekoracyjne oświetlenie. Cerkiew jest  jednokondygnacyjnym późnym barokowym budynkiem z półkolistym apsydą i chórem , który po zachodniej stronie pod koniec XVIII w. (1794 - 1795) uzyskał wysoką wieżę dzwonową. W 1815 roku zawieszono  pierwszy dzwon, który upamiętniał zwycięstwo nad Napoleonem.

Cerkiew posiada bogaty rzeźbiony ikonostas barokowy, wykonany przez rzeźbiarza Aksentije Markovića, z ikonami namalowanymi przez  malarza Arsenije Teodorovića. 
Świątynia posiada bogaty skarbiec i zbiór książek oraz materiałów archiwalnych, w tym  Ewangeliarz Moskiewski z 1782 roku, ilustrowany przez Hadzi Ruvima, archimandrytę z monastyru  Bogovađa w roku 1788.