Vetli (Wietły)
Kategorie:
miejscowość istniejąca, osady z elementami prawa wołoskiego, współczesna Ukraina, XVI wiek
Nazewnictwo
Ludność — skład etniczny
Język
Lokacja (data lokacji i prawo, na którym miejscowość została założona)
Osada w starostwie ratneńskim notowana jest w źródłach począwszy od 1366 r., chociaż jej staroruska metryka nie budzi wątpliwości (Czarnecki, 1997, 48). W rękopisie autorstwa Dembińskiego lustracji z lat 1564-1565 zapisano: Wiothly wieś z przyleglościami swemi. Ktora jest jako powiat osobny i ludzie tam wołoskiem prawem we wszystkich wsiach siedzą. Brak tej informacji w rękopisie tej samej lustracji dzieła Sokołowskiego (LWR I, 75). Według J. T. Lubomirskiego (1855b, 222-223) prawo wołoskie wprowadzili w Wietłach i okolicznych osadach starostowie ratneńscy, zwłaszcza Jan Sieklucki w połowie XVI w., w celu polepszenia stanu gospodarczego tego terenu. Ten eksperyment nie udał się ze względu na niemożność rozwinięcia hodowli bydła ("ze względu na robactwo w trawach żyjące") oraz brak możliwości skupienia w wołoską gminę rozproszonych w terenie, oddalonych od siebie poszczególnych zespołów gospodarczych-staroruskich dworzyszcz.
Dodajmy do tych uwag Lubomirskiego, że w lustracji z lat 1564-1565 brak antroponimii wołoskiej wśród mieszkańcow tej osady. Być może zabrakło osób mogących na ten teren wnieść niezbędną wiedzę o przekształceniu prawnym i gospodarczym tej osady zgodnie z obyczajem wołoskim. Z elementami prawa wołoskiego mogą się co najwyżej kojarzyć sądowe wiece (zbory?), skupiające ludność okolicznych osad, gdzie poza jej przedstawicielami uczestniczył jako reprezentant zwierzchności dworskiej podstarości. W poszczegolnych wsiach wiotelskich występowali pozbawieni praw przysługujących wołoskim kniaziom "wojtowie roboczy" (Lubomirski 1855b, 222-223). Poszczególni kmiecie użytkowali dworzyszcza, z których uiszczali opłaty w pieniądzu, daniny w naturze i wykonywali robocizny. Ich charakter świadczył o łączenu gospodarki rolnej z leśną (zwłaszcza bartnictwo i myśliwstwo) i rybacką. Te powinności są typowe dla prawa ruskiego, zwłaszcza na terenach zapóźnionych gospodarczo, o słabo rozwiniętej gospodarce towarowo-pieniężnej (LWR I, 75-76).
Źródła do dziejów miejscowości
Historia miejscowości
Dziedzictwo kulturowe (materialne i niematerialne)
Organizacje, instytucje, związki wyznaniowe
Dokumentacja fotograficzna i filmowa